10 علامت کمبود آهن

کمبود آهن هنگامی اتفاق می افتد که ماده معدنی آهن به مقدار کافی در بدن موجود نباشد. کمبود آهن باعث کاهش میزان گلبول های قرمز خون می شود. زیرا آهن برای ساخت هموگلوبین ضروری است. هموگلوبین نوعی پروتئین است که در گلبول های قرمز وجود دارد و باعث حمل اکسیژن به تمام نقاط بدن می شود.

هر چند انواع مختلفی از کم خونی یا آنمی وجود دارد اما آنمی فقر آهن شایعترین نوع کم خونی محسوب می شود.
شایعترین علل فقر آهن عبارتند از : میزان ناکافی آهن در بدن به دلیل رژیم غذایی نادرست، بیماری التهاب روده یا IBD، افزایش نیاز بدن به آهن در طی بارداری و از دست دادن خون از طریق قاعدگی و یا خونریزی داخلی.
علت کمبود آهن هر چه که باشد باعث ایجاد علائم ناخوشایندی می شود که می تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و باعث احساس عدم سلامتی و کاهش کارایی و تمرکز در کارها شود.
علائم ناشی از کمبود آهن متفاوت است و بستگی به میزان کم خونی، سرعت ایجاد کم خونی، سن بیمار و وضعیت سلامت عمومی وی دارد. در برخی موارد فرد هیچ علامتی را حس نمی کند.
در این مقاله به 10 علامت فقر آهن اشاره شده که این لیست از شایعترین علامت شروع می شود.

1-خستگی مفرط
یکی از مهم ترین علائم فقر آهن احساس خستگی مفرط می باشد. بیش از نیمی از کسانی که دچار فقر آهن هستند این حالت را تجربه می کنند. این مشکل به این دلیل به وجود می آید که بدن شما برای ساخت هموگلوبین نیاز به آهن دارد و هموگلوبین اکسیژن را به سرتاسر بدن حمل می کند. وقتی بدن به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشد، اکسیژن کمتری به بافت ها و ماهیچه های بدن می رسد و انرژی آنها افت می کند. به علاوه قلب مجبور است بیشتر کار کند تا اکسیژن بیشتری به سرتاسر بدن برسد و این امر باعث احساس خستگی در فرد می شود.
از آنجایی که احساس خستگی در زندگی پرمشغله امروزی امری عادی تلقی می شود به سختی می توان از این علامت به تنهایی برای تشخیص فقر آهن استفاده کرد. هر چند بسیاری از افرادی که دچار کمبود آهن هستند در کنار احساس خستگی مفرط، احساس کمبود انرژی و ضعف، بدخلقی، مشکل در تمرکز و کاهش کارآیی هنگام کارها را نیز تجربه می کنند.

2-رنگ پریدگی
پوست رنگ پریده و کم رنگ شدن داخل پلک ها یکی دیگر از علائم شایع کمبود آهن محسوب می شود. هموگلوبین موجود در خون عامل رنگ قرمز خون است و کمبود هموگلوبین باعث رنگ پریدگی می شود. یکی از دلایل مهم رنگ پریدگی افراد کم خونی می باشد. رنگ پریدگی ناشی از کمبود آهن می تواند در تمام بدن ایجاد شود ولی اغلب محدود به مناطق خاصی از بدن مثل صورت، لثه ها، داخل لب ها، داخل پلک پایین یا حتی ناخن ها باشد. این مناطق اولین جاهایی هستند که پزشک برای تشخیص کم خونی معاینه می کند. هر چند این علائم حتما باید با آزمایش خون تایید شوند. رنگ پریدگی معمولا در کم خونی متوسط تا شدید مشاهده می شود. اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید رنگ قسمت داخلی آن باید قرمز باشد اگر این قسمت به رنگ صورتی و یا حتی زرد تغییر رنگ داده باشد می تواند نشانه کم خونی باشد.

3-تنفس کوتاه
همان گونه که ذکر شد هموگلوبین گلبول های قرمز را قادر می سازد که اکسیژن را به سرتاسر بدن حمل کنند. در صورت کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن سطح اکسیژن نیز پایین می آید. این بدین معنی است که عضلات اکسیژن کافی برای انجام فعالیت های طبیعی روزمره مانند راه رفتن ندارند. در نتیجه این کمبود اکسیژن، سرعت تنفس در فرد افزایش پیدا می کند زیرا بدن سعی می کند به هر نحوی که شده کمبود اکسیژن را جبران کند و دلیل تنفس های سریع و کوتاه این موضوع می باشد. اگر هنگام انجام کارهای ساده روزمره و یا بالا رفتن از پله ها نفس نفس می زنید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. شایع ترین دلیل این مشکل کم خونی می باشد.

4-سردرد و سرگیجه
کمبود آهن می تواند باعث سردرد شود. این علامت نسبت به علائم قبلی از شیوع کمتری در افراد مبتلا به کم خونی برخوردار است و اغلب با علائم دیگری مثل احساس سبکی سر و سرگیجه همراه است. کم خونی باعث می شود اکسیژن کافی به مغز نرسد در نتیجه عروق مغزی گشاد می شوند تا خون بیشتری در آن جریان پیدا کرده و از این طریق اکسیژن کافی به سلول های مغزی برسد و بر اثر این گشاد شدن و تورم عروق فشار ایجاد شده و شخص دچار سردرد می شود. هر چند دلایل مختلفی برای سردرد وجود دارد اما سردرد های پی در پی و مکرر و سرگیجه می تواند یکی از علائم کمبود آهن باشد.

5-تپش قلب
ضربان قلبی که خود فرد آن را احساس کند تپش قلب نامیده می شود و می تواند یکی دیگر از علائم آنمی فقر آهن باشد. هموگلوبین پروتئینی در گلبول های قرمز است که به حمل اکسیژن به سرتاسر بدن کمک می کند. کمبود آهن باعث کم خونی و در نتیجه عدم اکسیژن رسانی کافی به سلول های بدن می شود بنابراین ضربان قلب به صورت جبرانی افزایش می یابد تا خون بیشتری به بدن پمپاژ کند تا اکسیژن کافی به سلول ها برسد. این حالت باعث ایجاد ضربان بالای قلب و احساس تپش قلب در فرد می شود. موارد شدید کم خونی حتی می تواند باعث بزرگی قلب، لرزش قلب و یا نارسایی قلبی شود. البته این علائم نسبت به سایر علامت های کم خونی از شیوع کمتری برخوردار هستند. افرادی که برای مدت طولانی دچار کم خونی هستند بیش از سایرین ممکن است دچار این مشکلات شوند.

6-پوست و موی خشک و آسیب دیده
پوست و موی خشک و آسیب دیده یکی دیگر از علائم کمبود آهن می باشد. این مشکل به این دلیل به وجود می آید که هنگام کم خونی بدن سعی می کند که خون رسانی قسمت هایی که کارشان حیاتی نیست را به حداقل برساند تا به قسمت ها و بافت های مهم بدن خون و اکسیژن کافی برسد. هنگامی که اکسیژن کافی به پوست و مو نرسد خشک و ضعیف می شوند.
اگر کمبود آهن شدید باشد یکی از علائم بارز ریزش مو می باشد. ریزش مو تا تعداد مشخصی در طول روز به ویژه هنگام شستشوی موها و یا برس کشیدن امری طبیعی است و بیانگر مشکل خاصی نمی باشد اما چنانچه این ریزش از مقدار معینی بیشتر شود ریزش مو محسوب شده و بیانگر وجود یک مشکل سیستمیک در فرد می باشد.

7-تورم زبان و مشکلات دهانی
گاهی اوقات یک معاینه ساده داخل و اطراف دهان می تواند وجود کم خونی فقر آهن را مشخص کند. این علائم دهانی کم خونی فقر آهن شامل تورم، التهاب و رنگ پریدگی زبان و صافی غیر نرمال زبان می باشد.
کمبود هموگلوبین در کم خونی فقر آهن می تواند باعث رنگ پریدگی زبان شود این در حالی است که کمبود مایوگلوبین می تواند باعث آزردگی، صافی بیش از اندازه و تورم زبان شود. مایوگلوبین پروتئینی در گلبول های قرمز است که برای عضلات و ماهیچه ها مانند عضله زبان لازم است و از آنها حمایت می کند.
فقر آهن همچنین می تواند سبب خشکی دهان، ترک و زخم گوشه لب ها و یا حتی ایجاد زخم های دهانی شود.

8-سندروم پای بی قرار
کمبود آهن با سندروم پای بی قرار نیز ارتباط دارد. سندروم پای بی قرار در واقع حالتی است که در آن فرد در حالت استراحت مدام پاهای خود را حرکت داده و تکان می دهد. این حالت حتی ممکن است باعث ایجاد قرمزی و حساسیت در پاها شود. این حالت معمولا شب ها بدتر می شود. علت سندروم پای بی قرار ناشناخته است و عامل اصلی آن هنوز به درستی شناخته نشده است. اما بر طبق تحقیقات بیش از 25 درصد افرادی که دچار سندروم پای بی قرار هستند از کمبود آهن رنج می برند و کمبود آهن مشکل این افراد را تشدید می کند.

9-ناخن های قاشقی شکل و شکننده
یکی دیگر از مشکلاتی که بر اثر کمبود اهن به وجود می آید و معمولا از شیوع کمتری برخوردار است شکنندگی ناخن ها و ناخن های قاشقی شکل است. این مشکل معمولا در ابتدا به صورت شکنندگی ناخن ها و ورقه ورقه شدن آنها خود را بروز می دهد. اگر کمبود آهن پیشرفته شود ناخن های قاشقی شکل نیز دیده می شود. بدین صورت که وسط ناخن فرورفته و اطراف آن برآمده است مانند شکل یک قاشق. این مشکل تقریبا به ندرت مشاهده می شود و فقط در موارد شدید آنمی فقر آهن قابل مشاهده است.

10-سایر علائم
برخی دیگر از علائم نیز ممکن است هنگام کمبود آهن مشاهده شوند ولی این علائم معمولا از شیوع کمتری برخوردار هستند و در سایر مشکلات نیز ممکن است دیده شوند. این علائم شامل:
- ولع خوردن چیزهای عجیب: ولع زیاد برای خوردن غذاهای عجیب و یا حتی چیزهای غیر خوراکی پیکا نامیده می شوند. این حالت معمولا باعث خوردن چیزهایی مثل یخ، خاک، گچ یا کاغذ می شود. این حالت معمولا در هنگام کم خونی مشاهده می شود هر چند در هنگام بارداری نیز ممکن است این علائم مشاهده شوند.

- احساس نگرانی و دلشوره: کمبود اکسیژن ناشی از کم خونی فقر آهن می تواند باعث احساس نگرانی و دلشوره شود. این حالت اگر ناشی از کم خونی باشد با مصرف آهن و درمان کم خونی کاملا از بین می رود.
- دست ها و پاهای سرد و یخ کرده: کم خونی فقر آهن باعث می شود خون رسانی به دست ها و پاها کمتر شده و در نتیجه سرد و یخ کرده شوند. البته برخی افراد به طور کلی در شرایط مختلف ممکن است دست ها و پاهای یخ کرده و سرد داشته باشند.
- عفونت های مکرر: به دلیل اینکه وجود آهن برای داشتن یک سیستم ایمنی سلامت ضروری است کمبود آن می تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی و ایجاد عفونت های پی در پی شود.

در صورت کمبود آهن چه کارهایی باید انجام دهیم ؟
اگر فکر می کنید دچار کمبود آهن یا کم خونی هستید موارد زیر را در نظر داشته باشید:
به پزشک مراجعه کنید
اگر فکر می کنید دچار کم خونی یا فقر آهن هستید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک با درخواست یک آزمایش ساده خون می تواند وجود کم خونی و یا فقر آهن را تایید یا رد کند. اگر پزشک برای شما کم خونی فقر آهن را تشخیص داد باید نسبت به درمان آن اقدام کنید. ساده ترین و اولین گام درمان کم خونی فقر آهن مصرف آهن مکفی از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها می باشد.
غذاهای غنی از آهن مصرف کنید
اگر پزشک تشخیص داد که دچار کمبود آهن هستید باید رژیم غذایی خود را به گونه ای تنظیم کنید تا آهن بیشتری مصرف کنید.
برخی مواد غذایی سرشار از آهن عبارتند از :
-گوشت قرمز و جگر
-سبزیجات دارای برگ سبز مثل اسفناج
-میوه های خشک مثل کشمش و برگه زردآلو
-نخود، لوبیا و سایر حبوبات
-غذاهای دریایی
-مواد غذایی غنی شده با آهن
-دانه ها و مغزها

سعی کنید کارهایی انجام دهید که جذب آهن در بدن شما بالا برود
خوردن ویتامین ث باعث جذب بهتر آهن می شود. مطمئن شوید که به اندازه کافی میوه های سرشار از ویتامین ث استفاده می کنید. سعی کنید بلافاصله پس از مصرف آهن از مصرف برخی غذاها خودداری کنید زیرا این مواد غذایی جذب آهن را مختل می کنند. موادی مثل چای، قهوه، غذاهای سرشار از کلسیم و لبنیات و غلات کامل جذب آهن را دچار اختلال می کنند. بنابراین بهتر است این مواد همزمان با خوراکی های حاوی آهن و یا مکمل های آهن مصرف نشوند.

برای خرید مکمل های آهن اینجا کلیک کنید.

مکمل آهن مصرف کنید
اگر رژیم غذایی شما به گونه ای است که آهن کافی به بدن شما نمی رسد، اگر دچار کم خونی ناشی از فقر آهن هستید، اگر بر طبق آزمایشات ذخیره آهن بدن شما کم است باید مکمل آهن مصرف کنید.
برای جذب بهتر مکمل آهن بهتر است آن را همراه با آب پرتقال مصرف کنید. مصرف مکمل آهن ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی مانند درد معده، اسهال یا یبوست، سوزش سردل، تهوع و مدفوع سیاه شود. البته این عوارض معمولا پس از گذشت مدتی از مصرف کاهش یافته و به مرور کم می شوند. اگر ناراحتی گوارشی دارید از پزشک یا داروساز بخواهید مکملی را به شما معرفی کنند که کمترین میزان عوارض گوارشی را دارد. برای انتخاب بهترین مکمل با توجه به سن و نیاز بدن خود بهتر است حتما با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.