پاسخ به سوالات درباره احتمال وجود جیوه در مکمل های امگا 3

امروزه آثار مطلوب مصرف روغن ماهی و امگا 3 بر کسی پوشیده نیست. از کمک به حفظ سلامت قلب و عروق و بهبود عملکرد مغزی گرفته تا حفظ یکپارچگی و رطوبت پوست و کاهش التهاب.

علیرغم تاثیرات شگرف امگا 3 در سلامت، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که طی قرن گذشته مصرف اسیدهای چرب امگا 3 در رژیم غذایی افراد کاهش چشمگیری داشته است. علت این امر به تغییر فرهنگ غذایی طی 100 سال اخیر،  باز می‌گردد.

در دهه‌های اخیر، مطالعات بیشتری درباره اسیدهای چرب امگا 3 انجام گرفت. علاقه به پژوهش‌های بیشتر با ارزیابی رژیم غذایی اسکیموهای ساکن گریلند شدت گرفت. چرا که نتایج این مطالعه نشان داد، اسکیموها با رژیم غذایی سرشار از پروتئین و چربی ماهی، در مقایسه با سایر افراد شرکت کننده با مقدار مصرف کمتر روغن ماهی، به طور قابل توجهی سطح کلسترول تام، لیپوپروتئین با چگالی کم و تری گلیسیرید کمتری دارند.

برای اطلاعات بیشتر درباره اثرات مطلوب امگا 3 در سلامت، می‌توانید به مقاله دکتر الهه عبدالهی با موضوع " با امگا 3 و خواص آن بیشتر آشنا شویم" مراجعه نمایید.

از آن جایی که در طول دهه گذشته، میزان تحقیقات در مورد اسیدهای چرب امگا 3 به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، انتظار می‌رود با افزایش آگاهی درباره اثرات مفید این اسید چرب ضروری، استفاده از منابع حاوی امگا 3 روند رو به رشدی پیدا کند. یکی از در دسترس‌ترین منابع تامین امگا 3، مکمل‌های تغذیه‌ای حاوی این اسید چرب می‌باشد.

آنچه در این بین سبب نگرانی شده و اکنون به یکی از پرچالش‌ترین موضوعات در دنیای مکمل‌‌ها بدل شده، احتمال وجود جیوه در مکمل‌های امگا 3 است.

این نگرانی‌ها، به سوالات اساسی زیر منجر گردیده‌است.  

- جیوه چه مضراتی دارد؟

- چرا امگا3 حاوی جیوه است؟

- کدام ماهی‌ها جیوه بیشتری دارند؟

- مصرف ماهی بهتر است و یا مکمل امگا 3؟

- گروه‌های پر خطر برای مصرف امگا 3 حاوی جیوه کدامند؟

- آیا همه مکمل‌های امگا3 جیوه دارند؟

- آیا MERCURY FREE درج شده بر روی مکمل‌ها، یک عبارت تبلیغاتی است؟

- آیا تعیین مقدار جیوه در مکمل‌های امگا 3، ضروری است؟

- راه های اندازه گیری جیوه در آزمون‌های تشخیصی، کدامند؟

- در ایران، چه قوانینی برای کنترل میزان جیوه وجود دارد؟

- از کجا بدانیم مکملی که می‌خریم، فاقد جیوه است؟

- ساده ترین راه خرید مکمل امگا 3 مطمئن چیست؟

سعی ما در این مقاله از مجله داروکده بر این است تا با ارائه اطلاعات تکمیلی، برای این سوالات پرتکرار، پاسخ منطقی بیابیم. در ابتدا بهتر است درباره فلز سمی جیوه و خطر آن بر سلامتی بیشتر بدانیم.

جیوه، عنصری سمی

بدن حاوی مقادیر جزئی از اغلب عناصر جدول تناوبی است. از 90 عنصر موجود در طبیعت، 78 عنصر در بدن یافت می‌شوند. این عناصر حدود 4 درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهند. این عناصر در بدن نقش‌های مختلفی دارند و با توجه به اثراتشان به انواع ضروری، غیر ضروری و سمی ‌تقسیم می‌گردند.

عناصر سمی، در بدن انسان نقش بیولوژیکی شناخته شده‌ای ندارند و مقادیر اندک آن‌ها نیز باعث ایجاد آسیب و سمیت می‌شود. فلزات سنگینی همچون جیوه، کادمیوم و سرب، از مهم‌ترین این عناصر سمی به شمار می‌روند. با توجه به قابلیت تجمع در محیط فلزات سنگین، می توان از آن‌ها به عنوان تهدیدی برای سلامت یاد نمود.

جیوه یکی از سمی‌ترین عناصر می‌باشد. از آن جایی که این عنصر در علوم و تکنولوژی کاربرد فراوانی دارد، به محیط وارد می‌شود و پس از ورد به زنجیره غذایی، چرخه‌ای از آلودگی را ایجاد می‌کند.

علائم مسمومیت با جیوه، چیست؟

عنصر جیوه برای سیستم عصبی مرکزی و محیطی سمی است. اختلالات عصبی و رفتاری ممکن است پس از استنشاق، بلع یا قرار گرفتن در معرض ترکیبات جیوه مشاهده شود.

در میان انواع فرم‌های جیوه، مسمومیت با متیل جیوه یا متیل مرکوری که از طریق خوردن ماهی و یا فرآورده‌های ماهی به بدن وارد می‌شود، حائز اهمیت است. چرا که متیل جیوه، جذب گوارشی بالایی دارد و حدود 95% آن جذب می‌گردد. کلیه بافت‌های بدن را در حدود 30 ساعت، درگیر می‌کند. این فرم جیوه قادر به عبور از سد خونی- مغزی و جفت است. همچنین، به کندی توسط میکروفلور روده متابولیزه شده و از بدن دفع می‌شود. نیمه عمر آن 45 تا 70 روز است. به عبارتی حدود 6 تا 10 هفته طول می‌کشد تا کاهش 50 درصدی میزان جیوه در بدن رخ دهد. 

مسمومیت با متیل جیوه، عملکرد سیستم عصبی را مختل می‌کند. برخی از علائم مسمومیت عبارتند از:

- فلجی، کرختی، مورمور شدن در اطراف دهان، لب‌هاو اندام‌های انتهایی به ویژه انگشتان دست و پا

- تلوتلو خوردن در حین راه رفتن و اشکال در بلع و ادای کلمات

- ضعف عصبی، احساس ضعف عمومی، خستگی شدید و عدم توانایی تمرکز

- کاهش بینایی و شنوایی

مسمومیت با جیوه در طول زمان ایجاد می‌شود. اما، شروع ناگهانی هر یک از این علائم می‌تواند نشانه‌ای از سمیت حاد باشد و در موارد جدی‎تر ممکن است مسمومیت به کما و حتی مرگ نیز منجر گردد.

خلاصه:
در میان انواع فرم‌های جیوه، مسمومیت با متیل جیوه که از طریق خوردن ماهی و یا فرآورده‌های ماهی به بدن وارد می‌شود، حائز اهمیت است. متیل جیوه جذب گوارشی بالایی دارد و مسمومیت با آن، عملکرد سیستم عصبی را مختل می‌کند.

چرا امگا 3 حاوی جیوه است؟

یکی از شناخته‌ شده‌ترین منابع تامین امگا3، روغن ماهی ا‌ست. ماهی‌ها به‌ طرق گوناگون در معرض آلودگی‌ فلزات سنگینی مانند جیوه قرار می‌گیرند. به همین خاطر، اسیدهای چرب امگا 3 استحصال شده از روغن ماهی نیز در معرض آلودگی جیوه قرار دارند.

به‌طور کلی منابع آلودگی جیوه در سه‌دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

با گسترش صنایع، تولید و دفع زباله و فاضلاب‌های صنعتی، منجر به ورود و انباشت فلزات سنگین در آب و خاک ‌شده‌است. فلزات سنگین برخلاف آلاینده‌های آلی، تجزیه بیولوژیکی و یا شیمیایی ندارند و به همین علت مدت‌های طولانی‌تر در محیط باقی می‌مانند. نتیجه مستقیم تجمع فلزات سنگین، تهدید اکوسیستم و در پی آن به مخاطره انداختن سلامت انسان است.

منابع صنعتی همچون کارخانه‌های مختلف، زباله‌سوزها و نیروگاه‌های زغال‌سنگ از عوامل اصلی آلودگی ماهی‌ها به جیوه هستند. انتشار این منابع باعث تولید جیوه عنصری (Hg0) در هوا می‌شود. علاوه بر منابع صنعتی، منابع طبیعی نیز در ورود جیوه به اتمسفر نقش دارند. خروج گاز از پوسته زمین از طریق دریچه‌های زمین گرمایی، فعالیت‌های آتشفشانی، تبخیر از سطح اقیانوس‌ها و خاک، سبب ورود این عنصر سمی به اتمسفر می‌گردد. انتشار مجدد جیوه از طریق آتش سوزی جنگل‌ها، یکی دیگر از راه‌های آزادسازی جیوه در اتمسفر است. به طوری که به ‌واسطه آتش سوزی، جیوه‌ای که جذب بافت‌های گیاهی شده، دوباره آزاد می‌شود.

در اتمسفر جیوه عنصری اکسید شده و به جیوه معدنی (Hg2+) مبدل می‌گردد. جیوه معدنی قادر به نفوذ در خاک، محصولات کشاورزی و آب‌ها است. همچنین جیوه عنصری، می‌تواند به اشکال آلی متیله شود و به متیل جیوه (MeHg) تبدیل شود که سمی‌ترین نوع جیوه است.

متیل جیوه، با تجمع در زنجیره‌های غذایی، تجمع زیستی می‌یابد که این امر خطرات زیادی برای انسان‌ها و سایر موجودات زنده به دنبال دارد.

عمده ترین راه ورود متیل جیوه به بدن، مصرف ماهی و غذاهای دریایی است. متیل جیوه، مولکولی محلول در چربی است که به راحتی از غشای سلول عبور می‌کند و به سرعت جذب بدن موجودات آبزی می‌شود. به طوری که غلظت جیوه در اندام‌های آبزیان، از غلظت آن در آب محل زندگی بیشتر است.

متیل جیوه به وضوح از طریق ماهی‌هایی که پلانکتون‌های کوچک مصرف می‌کنند، در مسیر چرخه‌ی غذایی ماهی‌های بزرگتر قرار می‌گیرد. به علاوه این ترکیب سمی از طریق منابع غیر غذایی مانند رسوبات زیر آب نیز قادر به ورود به بدن ماهی‌ها است.

خلاصه:
عمده ترین راه ورود متیل جیوه (سمی‌ترین نوع جیوه) به بدن، مصرف ماهی و غذاهای دریایی است. با توجه به امکان ورود جیوه به بدن ماهی، فرآورده‌های تهیه شده از ماهی‌ها نظیر روغن ماهی و مکمل‌های امگا 3 نیز در معرض آلودگی به جیوه و سایر آلاینده‌های محلول در چربی ناشی از آلودگی آب می‌باشند.

کدام ماهی‌ها جیوه بیشتری دارند؟

مهم‌ترین منبع مواجهه خوراکی با جیوه، مصرف ماهی است. میکروارگانیسم‌های موجود در آب‌ها (باکتری‌ها و قارچ‌ها) می‌توانند در تبدیل جیوه به متیل جیوه (یکی از اشکال سمی‌تر جیوه که جذب آن برای ماهی‌ها ساده‌تر است)، موثر باشند. در ابتدای امر، غلظت جیوه و متیل جیوه در آب دریاها اندک است، اما به علت تجمع زیستی، غلظت این ترکیبات در بدن ماهی نسبت به محیط پیرامونش بیشتر می‌گردد. مشکل از جایی آغاز می‌شود که این ترکیبات سمی تحت فرآیند بزرگنمایی زیستی (Biomagnification) قرار می‌گیرند.

جلبک‌ها در آغاز زنجیره غذایی قادر به جذب متیل جیوه هستند. جلبک‌ها طعمه ماهی‌ها در سطوح بالاتر زنجیره غذایی می‌شوند. از آن جایی که ماهی‌ها متیل جیوه را به خوبی جذب می‌کنند و آن را بسیار آهسته دفع می‌کنند، تجمع بیولوژیکی جیوه رخ می‌دهد. ماهی‌هایی که عمر طولانی دارند و در بالای این زنجیره غذایی هستند، ممکن است جیوه بیشتری جذب کنند. به طوری که هرچه این ماهی‌ها اندازه بزرگ‌تری داشته باشند، در مقایسه با انواع  کوچک‌تر و جوان‌تر، مقادیر بیشتری از جیوه را در خود نگه می‌دارند. با مصرف ماهی‌ها توسط انسان و یا سایر گونه‌های شکارچی، غلظت جیوه، افزایش می‌یابد. این فرآیند که بزرگنمایی زیستی نام دارد، توضیح می‌دهد که چرا غلظت جیوه در بافت ماهی‌های شکارچی مانند نهنگ، کوسه و یا اره ماهی بیش از طعمه‌هایشان است.

نکته دیگر محل زندگی آبزیان است. به طوری که ماهی‌هایی که در اکوسیستم‌های آبی بسته مانند دریاچه‌ها زندگی می‌کنند و یا در مجاورت آلاینده‌های صنعتی هستند، به دلیل جذب مقادیر بالاتر جیوه به‌طور مخاطره‌آمیزی تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

خلاصه:
بزرگنمایی زیستی سبب تجمع  جیوه درون بدن ماهی‌ها می‌شود. به طوری که غلظت جیوه در بافت ماهی‌های شکارچی مانند نهنگ، کوسه و یا اره‌ماهی بیش از طعمه‌هایشان است. ماهی‌های اکوسیستم‌های آبی بسته و یا مجاور با آلاینده‌های صنعتی، نیز به علت آلودگی محل زندگی، جیوه بیشتری دارند.

در ایران، کدام ماهی‌ها جیوه بیشتری دارند؟

بر اساس مطالعات انجام‌ شده در خصوص ماهی‌های شمال و جنوب ایران تجمع جیوه در ماهیانی مانند کفشک ماهی (در بندرعباس و بندرلنگه)، کوسه‌ماهی (خلیج‌فارس)، ماهی سفید بزرگ (دریاچه مازندران) و شگ ماهی (دریاچه مازندران) ممکن است بالا باشد و در مصرف این‌گونه ماهی‌ها باید احتیاط کرد و بهتر است از این گونه‌ها به طور مستمر استفاده نشود. خالی از لطف نیست که بدانید برخی از ماهی‌های متداول در سبد غذایی ایرانیان همچون کپور، آنچویی، قزل‌آلا، کفال طلایی، کولی ایرانی، سرخ باله و سالمون، حاوی میزان جیوه کمی هستند.

 خلاصه:
در ایران، تجمع جیوه در ماهیانی مانند کفشک ماهی (در بندرعباس و بندرلنگه)، کوسه‌ماهی (خلیج‌فارس)، ماهی سفید بزرگ (دریاچه مازندران) و شگ ماهی (دریاچه مازندران) ممکن است بالا باشد. اما به طور کلی، میزان جیوه موجود در ماهی‌های پرمصرف ایرانی، بیشتر از حد مجاز نیست.

مصرف ماهی بهتر است و یا مکمل امگا 3؟

با افزایش آگاهی درباره اثرات مفید مصرف امگا 3 بر سلامتی و ناتوانی بدن در تولید این اسید چرب ضروری، بسیاری از افراد به دریافت مقادیر مناسب امگا 3 از منابع غذایی توجه می‌کنند. ماهی‌ها و سایر غذاهای دریایی سرشار از امگا 3 هستند. ماهی علاوه بر امگا 3، سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی و همچنین پروتئین است. به این خاطر، ماهی‌ها بسته غذایی کامل‌تری به شمار می‌روند و مصرف ماهی به مکمل‌های غذایی ارجحیت دارد.

اما آنچه در این باره نگران کننده است، مسئله امکان آلودگی ماهی‌ها به ویژه در مناطق آلوده و صنعتی به فلزات سنگین است. این نگرانی وقتی افزایش می‌یابد که در رژیم غذایی افراد گونه‌هایی قرار داشته باشند که تحت تاثیر فرآیند بزرگنمایی زیستی، دارای مقادیر بیشتری جیوه باشند. این موضوع درباره ایسلندی‌ها، نروژی‌ها، ژاپنی‌ها و سایر جمعیت‌هایی که گوشت نهنگ می‌خورند، صدق می‌کند. به گونه‌ای که این افراد در برابر مصرف جیوه آسیب‌پذیرتر هستند. در چنین حالتی توصیه می‌شود از منابع تغذیه‌ای که استانداردهای لازم را داشته باشند، استفاده گردد. به عبارتی در وهله اول به استفاده از ماهی‌های حاوی مقادیر کمتر جیوه، توصیه ‌می‌شود. در صورتی که می‌توانید، حداقل دو بار در هفته از این منابع غذایی غنی از امگا 3 استفاده نمایید، ضرورتی در استفاده از مکمل‌های تغذیه ای وجود ندارد.

اما اگر شما در زمره افرادی هستید که به میزان کافی ماهی‌های چرب یا غذاهای دریایی مصرف نمی‌کنند، استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای برای تامین این گروه از اسیدهای چرب، ضرورت می‌یابد. ضمنا با دانستن این نکته که امکان آلودگی آبزیان به جیوه، کاملا منطقی است، توصیه می‌شود، وقتی نمی‌توانید از سلامت ماهی خریداری شده اطمینان حاصل کنید، از مکمل‌های امگا3 معتبر استفاده کنید.

خلاصه:
مصرف ماهی به مکمل‌های غذایی ارجحیت دارد و توصیه بر استفاده از ماهی‌های حاوی مقادیر کمتر جیوه است. اگر در زمره افرادی هستید که به میزان کافی ماهی‌های چرب یا غذاهای دریایی مصرف نمی‌کنند و یا نمی‌توانید از سلامت ماهی خریداری شده اطمینان حاصل کنید، بهتر است از مکمل‌های امگا 3 استفاده کنید.

گروه‌های پر خطر برای مصرف امگا 3 حاوی جیوه کدامند؟

زنان باردار، مادران شیرده و کودکان جز این دسته از افراد هستند که باید با احتیاط بیشتری از فرآورده‌های برگرفته از ماهی استفاده کنند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده توصیه می‌کند که زنان باردار، مادران شیرده و کودکان خردسال از خوردن کوسه، اره ماهی، ماهی خال مخالی و کاشی ماهی که حاوی مقادیر بیشتری جیوه هستند، خودداری کنند. همچنین این افراد باید بیش از سایرین در انتخاب مکمل تغذیه‌ای برای تامین امگا 3 مورد نیاز خود دقت کنند.

زنان باردار باید از مکمل‌های امگا 3 استاندارد و دارای تاییدیه از مراجع ذیصلاح که دارای مقادیر مجازی از جیوه باشند، استفاده کنند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا تخمین می‌زند که حدود 6 درصد از زنان در سنین باروری در ایالات متحده دارای سطح بالای جیوه در خون هستند که برای جنین در حال رشد خطرناک است. چرا که جیوه می‌تواند در دوران بارداری از طریق جفت به جنین و پس از تولد از طریق شیر مادر به مقدار کمتری منتقل شود. قرار گرفتن در معرض جیوه می‌تواند بر رشد مغز و سیستم عصبی نوزاد در دوران بارداری و پس از تولد تأثیر بگذارد.

نتایج مطالعات شورای ملی تحقیقات آمریکا نشان می‌دهد که در این کشور هر ساله حدود 60000 کودک با مشکلات عصبی دائمی و غیرقابل برگشت به دلیل قرار گرفتن در معرض جیوه قبل از تولد، متولد می‌شوند. اختلالاتی مانند مشکلاتی در حافظه و گفتار و عقب افتادگی حرکتی از جمله عوارض کودکانی است که در دوران جنینی و یا خردسالی در معرض سطوح بالای جیوه قرار گرفته‌اند.

علاوه بر گروه‌های پر خطری که پیش از این به آن‌ها اشاره شده‌است، به بانوانی که قصد بارداری دارند، مبتلایان به اختلال عملکرد کلیه و افرادی که دارای حساسیت شدید شناخته شده به جیوه هستند، توصیه ‌می‌شود اسیدهای چرب ضروری امگا 3 را از منابع تغذیه‌ای معتبر، تامین کنند.

خلاصه:
زنان باردار، مادران شیرده و کودکان زیر 6 سال باید باید با احتیاط بیشتری از فرآورده‌های برگرفته از ماهی استفاده کنند. توصیه بر این است که این افراد از مکمل‌های امگا 3 استاندارد و دارای تاییدیه از مراجع ذیصلاح که فاقد جیوه باشند، استفاده کنند.

آیا همه مکمل‌های امگا3 جیوه دارند؟

با توجه به آنچه تاکنون گفته شد، در صورتی که استانداردسازی و تعیین مقدار فلزات سنگین در مکمل‌های امگا 3 صورت نگیرد، مکمل‌های برگرفته از ماهی می‌توانند به طور بالقوه حاوی جیوه باشند. البته میزان آلودگی به جیوه، با توجه به عواملی همچون گونه، اندازه و محل زندگی ماهی‌های بکار رفته در تهیه مکمل امگا 3، روش استحصال روغن ماهی و اسیدهای چرب از ماهی، متفاوت است.

در صورتی که از مکمل‌های دارای مجوز سازمان غذا و دارو استفاده می‌کنید، به دو علت اصلی، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد:

- در تهیه این مکمل‌ها، دقت کافی در انتخاب منابع استاندارد صورت گرفته است و میزان فلزات سنگین تعیین مقدار شده و در حد مجاز است.

- برای استخراج اسیدهایی چرب ضروری امگا 3 از روش‌هایی استفاده شده که از طریق آن‌ها، میزان جیوه کاهش قابل توجهی یافته‌است.

خلاصه:
در صورتی که از مکمل‌های دارای مجوز سازمان غذا و دارو استفاده می‌کنید، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. زیرا میزان جیوه درون این مکمل‌ها، به استناد داده‌های آزمایشگاهی معتبر، پایین تر از حد مجاز می‌باشد.

واژه MERCURY FREE درج شده بر روی مکمل‌ها به چه معناست؟

به ‌منظور پیشگیری از بروز بیماری و حفظ سلامت جهانی انسان‌ها، حد مجاز متیل جیوه در مکمل‌های تغذیه‌ای مشخص‌‌شده‌است. آژانس حفاظت از محیط ‌زیست ایالات‌ متحده آمریکا (EPA)، مقدار مجاز متیل جیوه موجود در مکمل‌ها را 0.1 میکروگرم بر گرم، تعیین نموده‌است.

در همین راستا، جیوه موجود در کلیه مکمل‌های امگا 3 تعیین مقدار می‌گردد. در صورتی که مکملی دارای مجوز و تاییدیه از مراجع معتبر باشد، جیوه موجود در آن در محدوده مجاز قرار دارد و مقادیر غلظت جیوه بر حسب وزن از 0.1% در مواد همگن تجاوز نمی‌کند.

روش‌های متعددی برای استخراج اسیدهای چرب امگا 3 از روغن ماهی صورت می‌گیرد. برای تغلیظ روغن ماهی، روش‌های تقطیر ساده و مولکولی، استخراج با کمپلکس اوره، استخراج با سیال فوق بحرانی، استخراج با آنزیم لیپاز و کروماتوگرافی جذبی وجود دارد. در این میان دو روش استخراج با سیال فوق بحرانی و یا تقطیر مولکولی به علت هزینه کمتر و راندمان بیشتر کاربرد صنعتی یافته‌اند.

روغن ماهی و امگا 3 موجود در مکمل‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند تقطیر مولکولی خالص سازی شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که حاوی سطوح قابل توجهی از سمومی مانند جیوه نباشند. با توجه به همین مورد مکمل‌های امگا 3 دارای مجوز سازمان غذا و دارو، دارای مقادیر مجاز از جیوه هستند. اما بر روی برخی از آن‌ها عبارتMERCURY FREE  درج شده است. این عبارت نشان می‌دهد که در تهیه این مکمل‌ها از روشی استفاده شده که طی آن که مقدار جیوه به صفر نزدیک شده و به عبارتی فاقد جیوه هستند.

خلاصه:
عبارت MERCURY FREE درج شده بر روی مکمل‌های امگا 3، بدین معناست که با انتخاب روش استخراج و تغلیظ مناسب، مقدار جیوه در محصول به صفر نزدیک شده است و به عبارتی این مکمل‌ها، فاقد جیوه هستند. همچنین، کلیه مکمل‌های امگا 3 دارای مجوز سازمان غذا و دارو به علت دارا بودن جیوه پایین تر از حد مجاز، ایمن هستند.

آیا تعیین مقدار جیوه در مکمل‌های امگا 3، ضروری است؟

تعیین مقدار فلزات سنگین به علت مشکلات پزشکی و محیطی ناشی از آن‌ها اهمیت دارد. در میان این فلزات، جیوه بیش از سایرین مورد توجه است. زیرا اولا یک سمیت ذاتی حتی در مقادیر اندک دارد. ثانیا به راحتی به فرم آلکیله، متیل مرکوری مبدل می‌گردد که علاوه بر سمیت بیشتر، طولانی اثرتر است و می‌تواند باعث آسیب مغزی شدید و یا حتی مرگ گردد. افزون بر این، به واسطه فعالیت‌های صنعتی و پزشکی، جیوه در محیط زندگی در مقادیر زیاد موجود است. این عنصر به طور تصادفی از راه محیط و یا تماس با عوامل آلوده کننده وارد بدن شده و تجمع می‌یابد.

اگرچه در سال‌های اخیر به دلیل سمیت‌های محیطی جیوه مصرف آن در صنعت تا اندازه‌ای محدود شده، اما هنوز هم به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به سمیت جیوه، تعیین مقدار آن اهمیت ویژه‌ای دارد.

همچنین، بر اساس ادعای شرکت‌های سازنده‌ی مکمل‌ها، عموما در پروسه استخراج روغن ماهی و امگا 3، جیوه حذف شده و یا به کمتر از حد مجاز کاهش می‌یابد. با توجه به اهمیت این موضوع، انجام آزمون‌های تعیین مقدار فلزات سنگین، برای سنجش صحت این امر، ضروری است.

خلاصه:
با توجه به سمیت جیوه، تعیین مقدار آن در مکمل‌های امگا 3 ضرورت دارد.

راه‌های اندازه گیری جیوه در آزمون‌های تشخیصی، کدامند؟

حضور جیوه در آب، خاک، هوا، غذا، نمونه‌های بیولوژیک، داروها و مکمل‌ها باعث شده تا روش‌ها و دستگاه‌های متفاوتی برای آنالیز و تعیین مقدار آن به وجود بیایند. به طور کلی سه روش اصلی شامل طیف سنجی، روش‌های الکتروشیمیایی و روش‌های جداسازی، برای تعیین مقدار عناصری نظیر جیوه وجود دارد.

از این میان، اسپکتروفتومتری UV و اسپکتروفتومتری جذب اتمی به عنوان متداول‌ترین روش‌های طیف سنجی، برای اندازه‌گیری جیوه در مکمل‌های امگا 3 به کار می‌روند. به دلیل مزایایی همچون تعیین مقدار همزمان چند عنصر، سرعت بالا و سادگی در انجام آزمایش، دقت و صحت بالا، دو روش طیف سنجی فوق بیش از سایر متدهای تعیین مقدار عناصر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

خلاصه:
عمدتا اسپکتروفتومتری UV و اسپکتروفومتری جذب اتمی، برای اندازه گیری جیوه در مکمل‌های امگا 3 به کار می‌روند.

در ایران، چه قوانینی برای کنترل میزان جیوه وجود دارد؟

کلیه مکمل‌های موجود در داروخانه‌های معتبر همچون داروخانه آنلاین داروکده، دارای پروانه ساخت از سازمان غذا و دارو می‌باشند. برای دریافت این مجوز، کلیه شرکت‌های تولید کننده مکمل نیاز به طی مراحلی هستند. یکی از اصلی‌ترین این مراحل، ارائه مدارک و مستندات علمی و آزمایشگاهی است. به نحوی که اگر یک شرکت متقاضی، قصد تولید و عرضه مکمل امگا 3 را داشته باشد، باید مکمل تولیدی خود را در یک آزمایشگاه معتبر و مورد تایید که به عنوان آزمایشگاه همکار سازمان غذا و دارو شناخته می‌شود، سنجش کند. آنالیزهای انجام شده تحت نام آزمون‌های پایداری تسریع شده در 3 نقطه زمانی انجام می‌شوند. در این آزمون‌ها مواردی همچون ویژگی‌های فیزیکو شیمیایی، تعیین مقدار مواد موثره، تعیین مقدار میکروارگانیسم‌ها، آفلاتوکسین و تعیین مقدار فلزات سنگینی همچون جیوه، سرب، کادمیوم و آرسنیک صورت می‌گیرد. پس از تایید نتایج توسط مسئول فنی آزمایشگاه همکار، این داده‌ها باید به تایید مسئول فنی شرکت متقاضی نیز برسد و به سازمان غذا و دارو ارسال گردد. در سازمان غذا و دارو نیز کارشناسان با بررسی دقیق داده‌ها و با ارزیابی کلیه مدارک، اجازه تولید و عرضه مکمل را صادر می‌کنند.

پس از تایید اجازه ساخت مکمل، شرکت متقاضی قادر خواهد بود تا فرمولاسیون مد نظر خود را طبق مستنداتی که پیش از این در سازمان غذا و دارو ثبت نموده‌است، تولید نماید. بدین منظور باید تولید مکمل در کارخانه‌ای که شرایط و مجوزهای لازم برای تولید بهینه محصول را داشته باشد، صورت گیرد. پس از تولید مکمل نیز مسئول فنی که با دارا بودن مدرک دکتری داروسازی، به عنوان نماینده سازمان غذا و دارو، درستی کلیه مراحل را رصد می‌کند، اقدام به نمونه گیری تصادفی از خط تولید می‌نماید. در این مراحل نیز امکان آلودگی میکروبی و فلزات سنگین در حین تولید بررسی می‌گردد. پس از پایان تولید نیز نمونه‌های تصادفی مجددا به آزمایشگاه همکار سازمان غذا و دارو ارسال می‌گردند و بر روی آن‌ها تست پایداری دراز مدت 2 ساله صورت می‌گیرد. نتایج این تست پایداری باید با نتایج تست تسریع شده که قبل از دریافت مجوز صورت گرفته بود، همخوانی داشته باشد. مطابقت این نتایج حاکی از این است که تولید این مکمل، مطابق ادعای شرکت سازنده بوده و کلیه مراحل به درستی طی ‌شده‌است. بدین ترتیب، تعیین فلزات سنگینی همچون جیوه حتی پس از 2 سال از تولید مکمل‌ها نیز مورد سنجش و ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند.

خلاصه:
مکمل‌های موجود در داروخانه‌های معتبر همچون داروخانه آنلاین داروکده، دارای پروانه ساخت از سازمان غذا و دارو می‌باشند. برای دریافت این مجوز، کلیه شرکت‌های تولید کننده مکمل ملزم به ارائه مستندات علمی و آزمایشگاهی هستند. صحت مدارک توسط کارشناسان سازمان غذا و دارو به طور دقیق بررسی می‌شود. از این رو، در کلیه مکمل‌های امگا 3 دارای مجوز، جیوه حذف شده و یا به کمتر از حد مجاز کاهش یافته‌است.

از کجا بدانیم مکملی که می‌خریم، فاقد جیوه است؟

از آن جایی که امکان وجود جیوه در نمونه‌های غیر معتبر دور از ذهن نیست، توصیه می‌شود مکمل امگا 3 را حتما از داروخانه‌های معتبر خریداری نمایید. چرا که داروخانه‌ها به علت دخیل بودن در امر سلامتی و تعهدات اخلاقی و قانونی، تنها مکمل‌های معتبر دارای مجوز سازمان غذا و دارو را عرضه می‌کنند.ضمنا شما می‌توانید پس از خرید مکمل امگا 3، از طریق ورود به سامانه TTAC، اصالت کالا را بررسی نمایید. تمام محصولات موجود در داروخانه‌های معتبر، دارای یک برچسب و یا کادر زرد رنگ روی جلد محصول می‌باشند که در آن اطلاعاتی نظیر شناسه رهگیری UID و کد اصالت 16 رقمی درج ‌شده‌است. با مراجعه به سایت ttac.ir و وارد کردن بارکد UID، در صورت اصل بودن محصول، تمام مشخصات مربوط به آن نمایش داده می‌شود. همچنین، در قسمت انتهایی برچسب و یا کادر زرد رنگ، کد اصالت 16 رقمی به صورت محلی پوشش دار و قابل اسکرچ کردن و روی بارکد کالا قرار دارد، این کد برای هر کالا اختصاصی بوده و مصرف کننده به راحتی با خراش دادن لایه اسکرچ می‌تواند اصالت کالا را چک کند.

خلاصه:
با توجه به احتمال حضور جیوه در نمونه‌های غیر معتبر، توصیه می‌شود مکمل امگا 3 را حتما از داروخانه‌های معتبر خریداری نمایید. زیرا داروخانه‌ها به علت دخیل بودن در امر سلامتی و تعهدات اخلاقی و قانونی، تنها مکمل‌های معتبر را عرضه می‌کنند.

ساده ترین راه خرید مکمل امگا 3 مطمئن چیست؟

همان طور که پیش از این گفته شد، توصیه می‌شود مکمل امگا 3 را حتما از داروخانه‌های معتبری همچون داروکده خریداری نمایید. ساده ترین راه خرید مکمل امگا 3، خرید اینترنتی به صورت آنلاین از داروکده است.

داروکده به عنوان اولین داروخانه آنلاین دارای مجوز فروش اینترنتی محصولات سلامت محور غیر دارویی از دانشگاه علوم پزشکی ایران است که تنها محصولات با اصالت دارای تاریخ انقضای معتبر را عرضه می‌کند.

با خرید اینتنرنتی از داروکده می‌توانید یک خرید امن و لذت بخش را تجربه کنید. داروکده، با تکیه بر اعتماد و رضایتمندی همراهان همیشگی خود، موفق به دریافت نماد اعتماد الکترونیک پنج ستاره از مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صنعت معدن و تجارت شده‌است.

کلیه مکمل‌های امگا 3 موجود در داروخانه آنلاین داروکده با مناسب ترین نرخ و قیمت مصوب و رسمی، به فروش می‌رسند. همچنین، شما می‌توانید سفارش خود را در بسته بندی استاندارد و در کوتاه ترین زمان ارسال تحویل بگیرید.

داروکده با تیمی متشکل از متخصصین و کارشناسان ارشد تغذیه و داروسازان مجرب، آماده ارائه مشاوره‌های علمی به شما عزیزان است. شما می‌توانید برای دریافت خدمات مشاوره‌ای بصورت آنلاین در زمینه انتخاب بهترین مکمل تغذیه‌ای، نحوه مصرف، تداخلات و عوارض مکمل‌ها با تیم علمی داروکده در ارتباط باشید.

شعار ما ارائه خدمات تخصصی پایدار جهت حفظ رضایت مشتریان گرامی است.

مطالب فوق با بررسی متون معتبر منتشر شده از پایگاه‌های داده‌ای همچون PubMed، SCOPUS، Web of Science و Up to Date و مراجعه به سایت‌های رسمی FDA، WHO و European Medicines Agency توسط خانم دکتر شیدا احمدی کولایی دکترای تخصصی فارماکوگنوزی ترجمه، تالیف و گردآوری شده‌ است.