گروه های مختلف مکمل های خوراکی آهن، ویژگی ها و محصولات هر کدام را بشناسیم

آهن یک ماده معدنی ضروری برای همه گونه های حیات بوده و در انسان هم در بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیک نقش فعالی ایفا می کند. آهن از اجزای اساسی در بسیاری از پروتئین ها و آنزیم هایی است که در تقویت سلامت عمومی بدن نقش دارند. در بدن انسان جزء اساسی پروتئین های شرکت کننده در انتقال اکسیژن به شمار می رود. آهن در تمایز و رشد سلول های بدن نیز نقش دارد و کمبود آن منجر به محدود شدن اکسیژن رسانی به سلول ها و در نتیجه ضعف و خستگی، پایین آمدن کارایی و بازده بدن و کاهش قدرت ایمنی می گردد.

مروری بر برخی از نقش های آهن در بدن:
• برای تولید هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز به منظور حمل اکسیژن در خون
• بخشی از ساختمان میوگلوبین، عامل ذخیره اکسیژن در داخل سلول های ماهیچه ای
• بخشی از ساختمان تعدادی از آنزیم های مهم درون بدن از جمله:
- سیتوکروم P450 که مسئول سم زدایی مواد خارجی در کبد بوده
- آنزیم های تولید کننده هورمون های استروئیدی
- آنزیم های تولید کننده اسید های صفراوی
- آنزیم های مؤثر در عمکرد صحیح نوروترانسمیتر های مغزی از جمله دوپامین و سروتونین
- و...

آهن غذایی به دو شکل شیمیایی وجود دارد:
آهن غیر هِم: اساساً در مواد غذایی گیاهی مانند غلات، حبوبات، سبزیجات و میوه جات
آهن هِم: در هموگلوبین و میوگلوبین موجود درگوشت قرمز، مرغ و ماهی 
آهن غیر هم به مقدار فراوانی در غذاها وجود دارد اما زیست دسترسی آن پایین است در حالی که آهن هم زیست فراهمی بسیار بالایی دارد. مکانیسم جذب این دو آهن با هم متفاوت است.
- جذب آهن غیر هِم عموماً 5% است و بین 2% (هنگامی که ذخایر آهن بدن در حال پر شدن است) تا 20% (در شرایط فقر آهن) متغیر است. 
- جذب آهن هم عموماً 25% است که بین 10% (هنگامی که ذخایر آهن بدن در حال پر شدن است) تا 35% (در شرایط فقر آهن) متغیر است.

عوامل افزایش دهنده جذب آهن:
- ویتامین C
- پروتئین رژیم غذایی
- کم خونی فقر آهن
- بارداری

عومل کاهنده جذب آهن:
- کلسیم موجود در لبنیات یا مکمل ها
- اگزالات (در اسفناج، شکلات و ... )
- تانن (در چای)
- فیتات (در گندم)
- پلی فنول (در قهوه)
- فیبر غذایی
- داروهای ضد اسید
- ذخایر بالای آهن
^* آهن هم تحت تأثیر مهار کننده های آهن قرار نمی گیرد به جز کلسیم. کلسیم هم بر جذب آهن هم و هم آهن غیر هم اثر منفی دارد.
جذب مکمل های آهن با معده خالی و همراه با ویتامین C بهتر صورت می گیرد. پس مکمل آهن بهتر است 1 ساعت قبل از غذا یا 2 ساعت بعد از غذا استفاده شود. در افرادی که دچار عوارض گوارشی می شوند و قادر به تحمل آهن با معده خالی نیستند، به آن ها توصیه می شود که مکمل آهن را با معده پر یا بعد از غذا مصرف کنند. 
مصرف مکمل آهن و کلسیم نباید هم زمان با هم باشد بلکه حداقل 1 تا 2 ساعت فاصله لازم است.

عوارض عمومی استفاده از مکمل های آهن:
معده درد- تهوع- استفراغ- اسهال- یبوست- سیاه شدن رنگ مدفوع

افرادی که ممکن است نیاز به مکمل آهن داشته باشند:
- شیرخواران
- خانم های نوجوان و در سنین باروری (به علت از دست دهی آهن در دوران قاعدگی)
- خانم هایی که قصد بارداری دارند
- خانم های باردار
- ورزشکاران استقامتی یا ورزشکاران با شدت زیاد ورزش
- افراد مبتلا به بیماری های مزمن
- جراحی باریاتریک
- افراد یا بیماران بالای 65 سال
- افراد گیاهخوار نیز در صورت دریافت ناکافی آهن، ممکن است در معرض کمبود آهن قرار بگیرند.

دسته بندی کلی مکمل های آهن:
• نمک ها (املاح) مختلف آهن
فروس گلوکونات
- فروس سولفات
- فروس فومارات
- آهن کربونیل
- فروس سیترات، فریک سیترات، فریک سولفات و ...

• شلاته های آهن با آمینو اسید
- فروس گلیسینات (فروس-بیس-گلیسینات)

• آهن متصل شده با پروتئین
 آیرون پروتئین سوکسینیلات (IPS)

• آهن های دارای پوشش
- لیپوزومال یا سوکروزومیال
- پلی ساکاریدی

• آهن های هم

آهن المنتال چیست؟
 مقدار کل آهن موجود در مکمل که توسط بدن قابلیت جذب دارد. هر یک از مکمل های آهن درصد متفاوتی از آهن المنتال (قابل جذب) دارند. برای مثال میزان آهن المنتال در نمک های آن به شرح زیر است:
- فروس گلوکونات: حاوی 12% آهن المنتال
- فروس سولفات: دارای 20% آهن المنتال
- فروس فومارات: حاوی 33% آهن المنتال
- آهن کربونیل: حاوی 100% آهن المنتال

پس در مورد فروس گلوکونات، مقادیر بالاتری باید تجویز شود تا معادل فروس فومارات شود.
هر چه میزان آهن المنتال کمتر باشد، عوارض گوارشی نیز کمتر است.

پروتکل درمان کم خونی فقر آهن:
این پروتکل باید تحت نظر و صلاح دید پزشک معالج تجویز شود. به طور کلی، روزانه 150 تا 200 میلی گرم آهن المنتال، به عنوان دوز درمانی در نظر گرفته شده است. اخیراً پیشنهاد شده که مصرف آهن یک روز در میان به جای هر روز، ممکن است اثر بخشی بیشتری در اصلاح کم خونی داشته باشد. به هر صورت این دوز در نظر گرفته شده، بهتر است به صورت منقسم مثلاً طی 3 وعده در روز استفاده گردد.
خیلی از اوقات در مکمل های آهن، در کنار ماده معدنی آهن، ویتامین ها و املاح دیگری که آن ها هم می توانند نقش در خون سازی داشته باشند، می بینیم. از جمله: ویتامین C، فولیک اسید، B6، B12، روی، مس و ...

فروس گلوکونات:
ملح گوکونات آهن حاوی پایین ترین میزان (12%) آهن المنتال است در نتیجه عوارض گوارشی آن نسبتاً کمتر از نمک های دیگر است. از این جهت، تعداد زیادی از مکمل های مولتی ویتامین کودکان حاوی آهن گلوکونات هستند. با این حال این ملح می تواند باعث سیاه شدن دندان کودکان شود.
 برخی از مکمل های حاوی ملح گلوکونات آهن:

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
آمپول خوراکی نیوهم  
آیرون 27 میلی گرم 

فروس سولفات:
ملح سولفات آهن حاوی 20% آهن المنتال است در نتیجه می تواند سبب بروز عوارض گوارشی مانند یبوست شود. این ملح برای پیش گیری و درمان فقر آهن به طور رایج نسخه می شود. فروس سولفات نیز می تواند باعث سیاهی دندان شود. این محصولات می توانند باعث سیاه شدن رنگ مدفوع شوند.
برخی از مکمل های حاوی ملح سولفات آهن:

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
آیرویت 30 عددی  
ففول 

فروس فومارات:
ملح فومارات آهن حاوی 33% آهن المنتال است. فروس فومارات نیز برای پیشگیری یا درمان فقر آهن به کار می رود. می تواند عوارض گوارشی از جمله اسهال داشته باشد. اثرات آن اغلب بعد از یک هفته شروع می شود.
برخی از مکمل های با ملح فومارات آهن:

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
فروگلوبین ب12  
قرص پیوسته رهش آهن و ویتامین ث  
آسیفر 

آهن کربونیل:
آهن کربونیل نوعی از نمک های آهن و حاوی 100% آهن المنتال است. با وجود اینکه نمک آهن هست، بیشتر شبیه میکرو-ذرات آهن المنتال است. در محیط اسیدی معده حل شده و نوعی نمک هیدروکلرید تشکیل می دهد. مزایای چندان بیشتری نسبت به فروس سولفات ندارد اما سمیت کمتری برای کودکان دارد. چون جذب نسبتاً آهسته ای دارد، ممکن است عوارض گوارشی کمتری داشته باشد.
برخی از مکمل های با ملح کربونیل آهن:

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
آیرون 50 میلی گرم  
هموفر 30 عدد 

مکمل های آهن شلاته شده با آمینواسید (فروس-بیس-گلیسینات):
از اتصال آهن با آمینو اسیدی به نام گلیسین شکل می گیرند. مطالعات حاکی از این است که جذب شلاته های آهن بیشتر و عوارض گوارشی آن ها کمتر از نمک های آهن است. همچنین این محصولات تداخل کمتری با جذب کلسیم ایجاد می کنند. در PH اسیدی معده باز نمی شود و وارد روده شده و جذب می گردند. سازگاری بیماران با این فرم آهن بالاتر از نمک های آهن است. برخی از مکمل های آهن شلاته شده با پروتئین:

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
آیرونکس اس آر  
ایزی آیرون نچرال وورد
فرو دین  

آهن سوکروزومیال یا لیپوزومال: 
آهن پیروفسفات توسط پوشش دو لایه فسفولیپیدی و سپس سوکروزوم پوشیده شده که از مسیر های داخل سلولی و بین سلولی قابلیت جذب دارد. زیست دسترسی آهن در این نوع مکمل ها بسیار بالا بوده و عوارض گوارشی ندارد و به طور بسیار خوبی تحمل می گردد (جذب آن ها بیشتر به صورت گویچه های کوچک لیپیدی (وزیکول) صورت می گیرد).
آهن لیپوزومال موجود در سیدرال (احاطه شده با فسفولیپید طبیعی و لایه ای نشاسته ای) به راحتی از محیط اسیدی معده عبور کرده و به طور مستقیم از روده جذب می شود و در نتیجه از هر گونه تحریک دستگاه گوارش و ایجاد عوارضی مانند تهوع، یبوست و ... جلوگیری می نماید. برخی از مکمل های آهن لیپوزومال:

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
سیدرال فورت  
سیدرال فولیک  
سیدرال  
سیدرال اورو  
کپتوسیدر  

قطره های آهن لیپوزومال باعث سیاه شدن دندان کودک نمی شود.

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
سیدرال گوچه  
قطره فروزومال  
لیپوزوفر 
قطره کپتوسیدر

برای مطالعه بیشتر: مقایسه ی مکمل های آهن ®SiderAL

آهن پلی ساکاریدی:
آهنی است که توسط فن آوری خاصی، توسط پوشش پلی ساکاریدی (نشاسته) پوشیده شده است، این پوشش به آهن اجازه می دهد از معده بدون آسیب عبور کند تا از طریق روده کوچک جذب و به جریان خون وارد شود.

برخی از ویژگی های آهن فِرامکس (نوعی آهن پلی ساکاریدی):
- این محصول به بیماران کمک می کند تا سازگاری بیشتری با درمانشان داشته باشند. 
- در هر کپسول بیشترین میزان آهن را دارد (100 میلی گرم آهن).
- میزان نیاز آن یک کپسول در روز است و نیاز به دوز های متعدد ندارد.
- به خوبی تحمل می شود و احتمال سمیت را خیلی کمتر کرده است.
- دندان ها را سیاه نمی کند.

برای مشاهده محصول بر روی نام آن کلیک کنید.
فرامکس 100 

مکمل آهن هِم:
تحقیقات نشان می دهد که آهن هِم بهتر تحمل شده و بهتر از نمک های آهن جذب می شود. برای کسانی که نسبت به نمک های آهن حساس هستند، آهن هم می تواند انتخاب بسیار مناسبی است. 
آهن هِم (Heme Iron) موجود در قرص گلوبیفِر، از ماده اولیه پودر هموگلوبین تغذیه شده بدست می آید. طی یک فرآیند مرطوب ویژه، سولفات آهن به مولکول های هِم موجود در هموگلوبین حیوانی همولیز شده پیوند می شود. به دلیل آن که مکانیزم جذب آهن هِم از آهن غیر ارگانیک، متفاوت است، لذا آهن هِم  بطور قابل ملاحظه ای جذب بالاتری نسبت به آهن غیر هِم (غیر ارگانیک) دارد و بنابراین کارایی گلوبیفر بطور چشمگیری افزایش می یابد.

برای مشاهده محصولات بر روی نام آنها کلیک کنید.
گلوبیفر پلاس  

آهن باند شده با پروتئین یا IPS:
مکمل های آهن در این دسته حاوی آهن "فِریک" هستند که طی فرآیند سوکسینیلاسیون با پروتئینی که از لحاظ ساختمان شیمیایی اصلاح شده (کازئین) متصل شده است. IPS ها در محیط اسیدی (با PH پایین) نامحلول هستند و در دوازدهه (ابتدای روده باریک) با بالا رفتن PH، بخش پروتئینی آن هیدرولیز شده و آهن آزاد می شود. این فرم آهن جذب بالاتری نسبت به نمک های آهن و آهن گلیسینات و عوارض گوارشی به مراتب کمتری دارد.
در حال حاضر مکملی در این دسته در سایت وجود ندارد.