فرآورده قطره ویتاگنوس حاوی گیاه پنج انگشت یا فلفل بری یا گیاه زنان، با نام علمی Vitex agnus-castus L. به منظور تنظیم اختلالات هورمونی، رفع تنبلی تخمدان و کاهش یا توقف کیست‌های فیبروئیدی طراحی شده‌است. مطالعات بسیاری به استفاده از گیاه پنج انگشت در درمان مشکلات بانوان نظیر عوارض یائسگی، بالا بودن پرولاکتین، سندرم پیش از قاعدگی و اختلالات قاعدگی اشاره داشته‌اند.

روزانه 40 قطره از دارو را در کمی آب یا آبمیوه ریخته و نیم ساعت قبل از صبحانه (با معده خالی) میل نمایید. درصورتی که نتوان قبل از صبحانه دارو را میل نمود، می توان آن را همراه با غذا نیز مصرف کرد. درصورت لزوم، مقدار مصرف دارو را می توان تا 3 با در روز (صبح، ظهر و شب) و هر بار 40 قطره افزایش داد.

مصرف این فرآورده با معده‌ی خالی، می‌تواند به جذب بهتر دارو کمک کند. اما در صورت بروز مشکلات گوارشی، می‌توان قطره ویتاگنوس را با معده‌ی پر و بعد از صرف وعده‌ی غذایی استفاده کرد.

مطالعات متعدد، استفاده از فرآورده‌های گیاهی حاوی گیاه پنج انگشت را 3 تا 6 ماه بررسی کرده‌اند و ایمنی مصرف، در این مدت کاملا تایید شده است. البته مطالعاتی نیز استفاده تا 18 ماه از این فرآورده را در صورتی که تحت نظر پزشک باشد، بی عارضه برشمرده‌اند. 

در صورتی که بعد از 3 ماه مصرف، همچنان علائم پایدار بود، جهت ادامه داروی گیاهی با پزشک متخصص مشورت نمایید. در مواردی که به استفاده از این فرآورده بیش از 6 ماه نیاز است، این امر باید با نظارت پزشک متخصص باشد. 

بیشتر مطالعات نشان داده اند، اثرات مطلوب درمانی حداقل بعد از 2 دوره قاعدگی و یا 3 ماه مصرف مستمر فرآورده‌های حاوی گیاه پنج انگشت نظیر قطره ویتاگنوس مشاهده می‌شود.

میزان دوز با توجه به شرایط هر فرد و مورد مصرف متفاوت است. دوز مصرفی به عصاره‌ی بکار رفته در فرمولاسیون بستگی دارد. به طوری که در مطالعات مربوط به سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، مصرف 4 میلی‌گرم از عصاره‌ی خاصی از این گیاه تا 20 میلی‌گرم عصاره، به چشم می‌خورد. در موارد اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) استفاده از دوزهای 20 تا 40 میلی‌گرم عصاره‌ی استاندارد گیاه توصیه می‌شود.

مطالعات پیشین نشان داده‌است استفاده از فرآورده‌های حاوی عصاره‌ی گیاه پنج انگشت به میزان حداقل 20 میلی‌گرم در روز می‌تواند علائم سندرم پیش از قاعدگی (اضطراب، افسردگی، بیقراری، پرخاشگری، نوسانات خلقی، افزایش اشتها، میل به خوردن شیرینی‌جات، حساس شدن سینه‌ها، نفخ، خستگی و...) را کاهش می‌دهد.

مطالعات نشان داده است، استفاده از این داروی گیاهی در فعالیت غدد درون ریز و افزایش سطح پروژسترون در سیستم تولید مثل زنان، موثر بوده است و این موضوع می‌تواند شانس لقاح را افزایش دهد. همچنین، برخی از ناباروری‌ها به علت بالا بودن میزان پرولاکتین است که این فرآورده می‌تواند با کمک به کاهش میزان پرولاکتین، باروری را بهبود بخشد.

مطالعات نشان داده‌است که گیاه پنج انگشت به عنوان جز اصلی قطره ویتاگنوس، بر میزان دوپامین و هورمون‌های هیپوفیزی تاثیر دارد و استفاده از فرآورده حاوی 40 میلی‌گرم از عصاره‌ی این گیاه، می‌تواند میزان پرولاکتین خون را کاهش دهد.  

 عصاره گیاه پنج انگشت با دارا بودن اثرات دوپامینرژیک می‌تواند باعث بهبود اختلالات فیزیکی دوران یائسگی مانند گر گرفتگی و همچنین اختلالات روحی و بی نظمی خواب در این دوران گردد. بررسی نتایج کارآزمایی‌های بالینی متعدد اثر بخشی مصرف روزانه‌ی 20 تا40 میلی‌گرم عصاره‌ی میوه‌ی گیاه را در برطرف ساختن علائم یائسگی تایید کرده‌است.

علیرغم اثرات قابل توجه این فرآورده‌ی گیاهی‌ به عنوان یک داروی موثر در کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی، نمی‌تواند جایگزین داروهای تجویزی گردد. استفاده از قطره ویتاگنوس در مواردی که به تجویز دارو نیازی نیست، توصیه می‌گردد.

گیاه پنج انگشت تا پیش از اولین قاعدگی نباید مصرف شود. مطالعات کافی و اطلاعات دقیقی در خصوص استفاده از این دارو، در افراد زیر 18 سال موجود نیست. در صورتی که نوجوانی علائم سندرم پیش از قاعدگی را تجربه می‌کند و نیاز به مصرف این فرآورده باشد، می‌توان از این فرآورده تحت نظر پزشک استفاده نمود.

قطره ویتاگنوس برای استفاده‌ی بانوان طراحی شده‌است. اگرچه مطالعاتی در خصوص اثرات گیاه بر افزایش جریان ادرار در مردان مبتلا به هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) صورت گرفته است، با این وجود مصرف گیاه پنج انگشت به عنوان جز اصلی قطره ویتاگنوس بدون تجویز پزشک متخصص، در آقایان ممنوع است. 

استفاده از دوزهای روزانه‌ی 20 تا 240 میلی‌گرم عصاره‌ی گیاه پنج انگشت متداول است و حداکثر دوز قابل استفاده در روز 1800 میلی‌گرم عصاره در 2 یا 3 دوز منقسم تعیین شده‌است. در صورت مطابق دستور پیشنهادی داروسازی پورسینا، می‌توان روزانه از 40 تا 120 قطره ویتاگنوس، استفاده نمود. با توجه به نامشخص بودن میزان عصاره‌ی پنج انگشت موجود در هر قطره و اثرگذاری در دوز توصیه شده توسط شرکت سازنده، به منظور جلوگیری از بروز عوارض جانبی ناخواسته، بهتر است از مصرف بیش از مقادیر پیشنهادی اجتناب گردد. 

استفاده از این محصول در دوزهای معمول ایمن بوده و به ندرت باعث ایجاد عوارض می‌شود. برخی از عوارض جانبی نادر شامل مشکلات گوارشی، تهوع، کهیر، بثورات پوستی، سردرد، خشکی دهان، خستگی، آکنه، افزایش خونریزی قاعدگی، مشکلات خواب و افزایش وزن می‌تواند باشد.

مصرف همزمان فرآورده‌‍‌های حاوی پنج انگشت با آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های دوپامین و قرص‌های ضدبارداری و فرآورده‌های حاوی استروژن، تداخل دارد. در صورت استفاده از این داروها، پیش از مصرف قطره ویتاگنوس با پزشک و یا داروساز مشورت نمایید.

مصرف قطره ویتاگنوس در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روان پریشی و در بیمارانی که از آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های دوپامین استفاده می‌کنند، باید با احتیاط و مشورت پزشک همراه باشد. استفاده از قطره ویتاگنوس در افرادی که به پارکینسون مبتلا هستند، بهتر است با احتیاط باشد، زیرا ممکن است بر روند درمان تأثیر بگذارد. کودکان زیر 18 سال باید از این فرآورده با احتیاط و با نظر پزشک استفاده نمایند. چنانچه پس از مصرف این فرآورده، علائم بدتر شد، باید با پزشک مشورت شود.

مصرف این فرآورده در آقایان، افراد زیر 12 سال، پیش از اولین قاعدگی و در در دوران بارداری و یا شیردهی توصیه نمی‌شود. همچنین، اگر در حال انجام لقاح آزمایشگاهی هستید، از این فرآورده، استفاده نکنید. 

از آن جایی که گیاه پنج انگشت به عنوان جز اصلی قطره ویتاگنوس، می‌تواند بر هورمون‌ها تأثیر بگذارد، در افرادی که شرایط/ سرطان‌های حساس به هورمون مانند سرطان‌های سینه، رحم و تخمدان، اندومتریوز و فیبروئید رحمی دارند، بهتر است از این داروی گیاهی استفاده نکنند.

به هم خوردن سطوح هورمونی در بانوان، در ایجاد کیست‌های تخمدان (PCOS) بسیار موثر است و چون جز اصلی فرآورده‌ی قطره ویتاگنوس یعنی گیاه پنج انگشت، می‌تواند در ایجاد تعادل هورمونی دخیل باشد، از این رو محتمل است که در بهبود علائم و درمان کیست تخمدان موثر باشد. البته برای بررسی صحت این مطلب، همچنان نیاز به مطالعات بیشتر وجود دارد. 

با توجه به اثرات قابل توجه این گیاه بر هورمون‌ها، استفاده از این فرآورده در دوران بارداری و شیردهی مجاز نمی‌باشد.

گردآوری شده توسط تیم علمی داروکده