عصاره اکیناسه سرخارگل

عصاره اکیناسه زردبند حاوی عصاره‌ی گیاه سرخارگل یا اکیناسه است. این فرآورده به منظور تقویت قدرت سیستم ایمنی بدن و مقابله با عفونت‌های ویروسی به ویژه سرماخوردگی و آنفولانزا طراحی شده‌است. این فرآورده، می تواند به ویژه برای افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، مورد استفاده قرار گیرد. اکیناسه یا سرخارگل از جمله گیاهانی است که در پزشکی نوین، جایگاه ویژه‌ای دارد. اکیناسه از گیاهان دارویی برگزیده سازمان بهداشت جهانی است که به دلیل اثرات درمانی آن در پیشگیری و بهبود علائم سرماخوردگی و سایر بیماری‌های سیستم تنفسی، مورد توجه می‌باشد. پس از شیوع ویروس کرونا، این گیاه به علت دارا بودن اثرات فارماکولوژیکی متعدد نظیر اثرات تعدیل سیستم ایمنی، ضد ویروسی، ضد باکتری و ضد التهابی به طور دقیق‌تری مورد ارزیابی قرار گرفته‌است.

روزانه 3 مرتبه و هر بار 1 قاشق غذاخوری، میل شود. این فرآورده عصاره‌ی طبیعی و خالص گیاه اکیناسه است و در فرمولاسیون آن از هیچ گونه ماده‌ی افزودنی و شیرین کننده استفاده نشده‌است. از این رو در صورتی که طعم عصاره اکیناسه را نمی‌پسندید، می‌توانید به همراه نوشیدنی از آن استفاده نمایید.

با توجه به مطالعات پیشین، استفاده مستمر از فرآورده‌های حاوی اکیناسه بیش از 8 هفته توصیه نمی‌شود. توصیه می‌شود، پس از استفاده‌ی مداوم 8 هفته‌ای، تا 3 هفته وقفه در مصرف ایجاد گردد. البته گزارشاتی مبنی بر ایمنی مصرف فرآورده های حاوی سرخارگل بیش از 8 هفته‌، نیز وجود دارند. اما به دلیل محدود بودن این مطالعات و با در نظر گرفتن جانب احتیاط، بهتر است این فراورده بیش از 8 هفته مداوم مصرف نشود، مگر اینکه نظر پزشک معالج به ادامه‌ی مصرف باشد.

با توجه به نقش این فرآورده در پیشگیری‌ از عفونت‌های میکروبی و تقویت سیستم ایمنی، بهتر است قبل از ابتلا به عفونت و یا در روزهای آغازین ابتلا به بیماری‌های ویروسی نظیر سرماخوردگی و آنفولانزا مصرف شود، تا بیشترین تاثیر خود را داشته باشد. پس از ابتلا به عفونت، بهتر است مصرف آن 7 تا 14 روز ادامه یابد، چنانچه پس از این مدت بهبودی حاصل نشد، با پزشک مشورت نمایید.

مقدار مصرف با توجه به نوع عصاره، اندام گیاهی مورد استفاده و هدف از مصرف، متفاوت است. به عنوان مثال دوز اثرگذار روزانه‌ در سرماخوردگی، 176 میلی‌گرم شیرابه ی گیاه و یا 40.68 میلی‌گرم عصاره‌ی گیاه می باشد. در مواردی هم استفاده روزانه از 1500 تا 2400 میلی گرم پودر گیاه جهت پیشگیری از عفونت‌های تنفسی دستگاه فوقانی و استفاده از 3000 تا 4000 میلی گرم پودر گیاه به محض مشاهده‌ی علائم جهت درمان، گزارش شده‌است. عصاره اکیناسه زردبند، به صورت خالص و بدون افزودنی تهیه شده، در صورت مصرف طبق دستور پیشنهادی شرکت سازنده، می‌توان از آن انتظار اثربخشی داشت.

بلی، گیاه اکیناسه یکی از بهترین و موثرترین گیاهان تقویت کننده ی سیستم ایمنی است و نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی و تجارب بالینی، صحت این ادعا را تایید کرده اند. اثرات این گیاه در تحریک سیستم ایمنی و ارتقای قدرت دفاعی بدن، از طریق افزایش فعال کردن فاگوسیتوز، تحریک فیبروبلاست‌ها، افزایش فعالیت لکوسیت‌ها و افزایش تولید سیتوکین‌ها بروز می یابد.

مطالعات متعدد، به اثرات ضد ویروسی و تحریک سیستم ایمنی عصاره گیاه سرخارگل در برابر ویروس‌های تنفسی مانند آنفلوآنزای A وB، ویروس سینسیشیال تنفسی (RSV) و ویروس پاراآنفولانزا (HPIV) اشاره داشته‌اند. عصاره ی این گیاه با مهار اتصال هماگلوتینین ویروس به گیرنده میزبان و مهار فعالیت نورآمینیدازی ویروس، از ورود آن به داخل سلول و ایجاد عفونت جلوگیری کرده و مانع از تکثیر آن می گردد.

مواد مؤثر موجود در عصاره اکیناسه با خاصیت آنتی باکتریال قوی بر باکتری‌های مولد عفونت‌‌های دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی مانند سینوزیت، برونشیت، پنومونیا و التهاب لوزه تأثیر می‌گذارند. از آنجایی که آلوده شدن سلول به ویروس‌‌هایی از جمله ویروس‌های تنفسی، امکان آلوده شدن به باکتری‌‌های خاصی مانند هموفیلوس آنفلوآنزا و استافیلوکوکوس پنومونیا را افزایش می‌دهد، عصاره اکیناسه با قابلیت غیر فعالسازی ویروس‌ها و باکتری‌ها و جلوگیری از ورود آن‌ها به درون سلول میزبان، از عفونت‌‌های هم‌ زمان ویروسی و باکتریایی جلوگیری می‌نماید.

با شیوع بیماری کرونا، به طور تخصصی به بررسی اثرات استفاده از اکیناسه در مهار ویروس کووید-19 پرداخته شده است و داده‌های حاصل از مطالعات نیز به نقش احتمالی این گیاه به عنوان یک درمان پیشگیرانه تاکید دارند. عصاره اکیناسه قادر است طی تماس‌‌های اولیه با ویروس اثر خود را اعمال نماید. به این معنی که در آغاز و شروع عفونت یا طی انتقال ویروس از سلول‌‌های آلوده به سلول‌های دیگر، می‌تواند بر ویروس اثر کند. بنابراین مصرف این فرآورده به عنوان عاملی پیشگیری‌ کننده، قبل و در ابتدای ابتلا به عفونت می‌تواند بیشترین تأثیر خود را داشته باشد. مطالعات آزمایشگاهی به اثرات عصاره ی اکیناسه به تنهایی و یا همراه با سایر گیاهان دارویی نظیر زنجبیل و یا علف چای در پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا و کاهش طول مدت بیماری در صورت ابتلا به آن، نیز اشاره دارد.

در کووید- 19، پاسخ ایمنی قاطع به ویروس و ممانعت از تکثیر و عفونت زایی حائز اهمیت است، اما پاسخ ایمنی- التهابی کنترل نشده که از آن به عنوان طوفان سایتوکاینی یاد می‌شود، می‌تواند به آسیب ریوی و لطمات جدی به سایر اندام‌ها منجر گردد. تشدید تولید سیتوکاین‌های التهابی، بکارگیری بیش از حد سلول‌های ایمنی و آسیب اپی تلیال غیرقابل‌ کنترل، می‌تواند به سندرم حاد زجر تنفسی و مرگ بیانجامد. از این رو، تعدیل واکنش‌های بیولوژیک نقش مهمی در مقابله با این بیماری ایفا می‌کند. گیاه اکیناسه، یکی از بهترین و موثرترین گیاهان تعدیل کننده‌ی فعالیت سیستم ایمنی است و نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی و تجارب بالینی، صحت این ادعا را تایید کرده اند.

علیرغم اثرات مطلوب فرمولاسیون‌های متشکل از گیاه سرخارگل، همانند عصاره اکیناسه زردبند، جایگزینی آن با سایر داروهای تجویزی توسط پزشک مجاز نیست. اگرچه استفاده از گیاه اکیناسه در تقویت سیستم ایمنی و  پیشگیری از عفونت‌های تنفسی نظیر کرونا، مفید ارزیابی شده است، اما در صورت ابتلا، باید طبق صلاحدید پزشک معالج، عمل شود. در این صورت، اگر پزشک دستور مصرفی مبنی بر استفاده از این فرآورده در کنار سایر درمان‌های متداول داشته باشد، می‌توان از آن استفاده کرد.

مصرف این فرآورده در کودکان زیر 12 سال، ممکن است سبب بروز واکنش‌های آلرژیک گردد. از این رو استفاده از عصاره اکیناسه زردبند در کودکان زیر 12 سال، توصیه نمی‌شود.

حداکثر مقدار مجاز برای گیاه اکیناسه تعیین نشده است، اما مطالعه ای نشان می دهد که مصرف روزانه 8 گرم اکیناسه پس از 28 روز، سبب افزایش سطح سرمی اریتروپویتین می‌گردد. از این رو، با توجه به اثرگذاری در دوز توصیه شده توسط شرکت سازنده و به منظور جلوگیری از بروز عوارض جانبی ناخواسته، بهتر است از مصرف بیش از مقادیر پیشنهادی اجتناب گرد.

استفاده از این محصول، در دوزهای معمول ایمن بوده و به ندرت باعث ایجاد عوارض می‌شود. اما در برخی افراد، استفاده مداوم از آن ممکن است سبب بروز تب، واکنش‌های آلرژیک و اختلالات گوارشی خفیف (تهوع، استفراغ، درد شکمی، اسهال و ...) شود.

با توجه به وجود تقلبات دارویی، مشخص نبودن مقدار ترکیبات موثره و بستگی مستقیم اثربخشی به میزان ترکیبات موثره، توصیه می‌شود که به منظور مشاهده اثرات درمانی، از فرآورده‌های گیاهی استاندارد استفاده شود. در پروسه‌ی تهیه‌ی فرآورده‌های دارای مجوز سازمان غذا و دارو، به منظور حصول بیشترین ماده‌ی موثره، فرآیند عصاره‌گیری با حلال مناسب انجام شده و عصاره‌ی حاصل با استانداردهای فارماکوپه‌ای مطابقت داده شده و بدین ترتیب کیفیت و کارآیی مورد تأیید قرار می‌گیرد. در صورتی که چنین نظارتی درباره‌ی گیاه خام و یا عصاره‌های غیر استاندارد وجود ندارد.

بهتر است افراد حساس به گیاهان، مبتلایان به آتوپی و افراد مصرف کننده‌ی داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی، پیش از مصرف این فرآورده با پزشک و یا داروساز مشورت نمایند.

بهتر است مصرف عصاره اکیناسه دو هفته پیش از جراحی، به دلیل افزایش احتمال تداخل این فرآورده با داروهای تجویزی قطع گردد.

مصرف اکیناسه همراه با بعضی داروهای مهار کننده‌ی سیستم ایمنی (مثل آزاتیوپورین، سیکلوسپورین، مایکوفنولات، تاکرولیموس، پردنیزولون، کورتیکواستروئیدها و ...) ممکن است، اثرات این داروها را کاهش دهد. اکیناسه ممکن است با مهار فعالیت CYP3A4، سبب افزایش سطح سرمی و افزایش اثرات جانبی اتوپوزاید شود. ممکن است، در صورت مصرف طولانی مدت و به طور همزمان با استروئیدهای آنابولیک، کتوکونازول و آمیودارون سمیت کبدی مشاهده می گردد. از این رو بهتر است در صورت استفاده از داروهای فوق، قبل از مصرف این فرآورده، با پزشک خود مشورت نمایید.

بهتر است از این فرآورده در افراد حساس به گیاهان خانواده‌ی کاسنی و به ویژه سرخارگل، کودکان زیر 12 سال، بانوان باردار و یا شیرده، دریافت کنندگان عضو پیوندی و در شرایط حاد و پیشرفته ای مثل سل، ایدز و عفونت HIV، مالتیپل اسکلروزیس، کلاژنوزیس و اختلالات اتوایمیون و لوکوزیس استفاده نشود.

با توجه به نبود شواهد علمی قطعی در ارتباط با ایمنی مصرف فرآورده‌های حاوی سرخارگل و با در نظر گرفتن جانب احتیاط، بهتر است از مصرف این فرآورده در دوران بارداری و شیردهی اجتناب شود.

گردآوری شده توسط تیم علمی‌مجله‌ی داروکده