عوامل مخرب مینای دندان

مینای دندان چیست؟مینای دندان سخت ترین ماده در بدن انسان است که به صورت لایه ای محافظ روی دندان ها را پوشانده و از دندان در برابر پوسیدگی، تغییر رنگ و سایر عوامل مخرب محافظت می کند. بنابراین محافظت از مینای دندان برای سلامت دندان ها بسیار لازم است زیرا تا زمانی که مینای دندان سالم باشد دندان در برابر پوسیدگی مقاوم است.

تغییر رنگ دندان
مینای دندان ماده سفید رنگ اما شفاف است. یعنی رنگ لایه زیرین مینا که عاج یا دنتین می باشد از زیر مینا مشخص است. بنابراین چنانچه عاج دندان تغییر رنگ دهد مثلا به رنگ تیره یا خاکستری در بیاید این تغییر رنگ با وجود مینای دندان مشخص است. به عنوان مثال گاهی اوقات پس از عصب کشی یا ضربه به دندان مقدار کمی خونریزی در توبول های عاج رخ می‌دهد که همین عامل باعث تغییر رنگ عاج و در نتیجه تیره شدن دندان می‌شود. علاوه بر این خود مینای دندان نیز ممکن است بر اثر عواملی مانند سیگار کشیدن، نوشیدن چای و قهوه و سایر موادی که دارای رنگدانه هستند دچار تغییر رنگ شود. اغلب اوقات تغییر رنگ مینا با کمک جرم گیری و بروساژ دندان برطرف می شود.

از سایش مینا تا پوسیدگی دندان
با وجود این که مینای دندان بسیار سخت و محکم است اما برخی عوامل مثل اسیدهای موجود در غذا و باکتری‌ها باعث سایش مینا و سپس پوسیدگی می شوند. برخلاف استخوان که قادر به ترمیم نقاط شکسته و ترک خورده خود می باشد مینای دندان پس از ترک خوردن یا شکستن خود به خود ترمیم نمی شود. بنابراین باید به شدت مراقب مینای دندان خود باشید. از مصرف غذاهای اسیدی که باعث سایش مینای دندان می‌شود خودداری کنید. حتماً شبها قبل از خواب به دقت مسواک بزنید و دندان‌های خود را نخ بکشید. بهتر است بدانید که نباید بلافاصله پس از مصرف غذاهای اسیدی و ترش مسواک بزنید زیرا اسید موجود در غذا با سایش مکانیکی دندانها توسط مسواک همراه شده و باعث سایش مینای دندان می شود.

بیشتر بخوانید: چه چیزهایی باعث صدمه به مینای دندان می شوند؟

پوسیدگی دندان و حساس شدن دندان ها
در صورت آسیب به مینای دندان چه اتفاقی می افتد؟ در صورت آسیب به مینای دندان لایه داخلی مینا یعنی همان عاج دندان بدون محافظ باقی مانده و باکتری‌ها به راحتی به آن نفوذ کرده و باعث پوسیدگی دندان می شوند. علاوه بر این عاج دندان برخلاف مینا به شدت به تغییر دما حساس است و در نتیجه دندان در برابر سرما یا گرما یا هردو حساس می شود. زیرا مینای دندان در برابر تغییر دما مقاوم بوده و مشکلی ایجاد نمی‌کند اما در صورت آسیب به مینا عاج به تغییرات حرارت حساس می شود. معمولا در مراحل ابتدایی دندان به سرما حساس می شود اما اغلب اوقات در صورت بروز پوسیدگی، با پیشرفت پوسیدگی دندان به گرما نیز حساس می شود. دندانپزشکان معتقدند که حساس شدن دندان به گرما اغلب اوقات می تواند به دلیل به عصب رسیدن پوسیدگی و یا نزدیک به عصب بودن آن باشد. بنابراین باید به دقت از مینای دندان خود محافظت کنید زیرا علاوه بر احتمال پوسیدگی لذت خوردن و نوشیدن خوراکی ها و مایعات سرد و گرم مثل بستنی و یا قهوه را از دست می دهید.

بیشتر بخوانید: با دندان های حساس چه کنم؟

باکتری ها چطور باعث تخریب مینای دندان می شوند؟
پس از صرف غذا باکتری های موجود در دهان از قند موجود در باقیمانده غذاها استفاده کرده و فعالیت می‌کنند. این باکتری ها پس از فعال شدن از خودشان اسید تولید می کنند که باعث تخریب مینای دندان می شوند. علاوه بر این برخی از باکتری‌ها می‌توانند باعث بیماری های لثه شوند. اسید موجود در نوشابه های گازدار، آبمیوه های صنعتی و سایر نوشیدنی های قنددار برای دندان ها بسیار مضر هستند. حتی بعضی از این نوشیدنی‌ها از اسید باتری نیز خطرناک تر هستند و باعث تخریب دندان می شوند.

مشکلات گوارشی و تخریب مینای دندان
برخی از مشکلات و بیماریهای سیستمیک می‌توانند باعث صدمه و آسیب به مینای دندان ها شوند. یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که تاثیر مخرب بر روی مینای دندان ها دارد بیماری ریفلاکس اسید معده می‌باشد. اسید معده در این بیماران به دلایل مختلفی به سمت مری و حتی دهان بر می‌گردد. این اتفاق اغلب شبها هنگام خواب بیشتر می شود. به مرور زمان که دندان ها در معرض اسید معده قرار می‌گیرند دچار تخریب و آسیب مینا می شوند. بیمار باید برای پیشگیری از آسیب به مری، بافت دهان و دندان ها حتما به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرد.

خشکی دهان
یکی از عوامل آسیب زننده به مینای دندان ها خشکی دهان است. خشکی دهان یکی از مشکلات شایع است که در حدود 20 درصد افراد و 50 درصد سالمندان به آن مبتلا می‌شوند. بزاق دهان باعث خنثی کردن اسید ها و باکتری های موجود در دهان شده و از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند.
خشکی دهان به دلایل مختلفی ممکن است به وجود بیاید که برخی از آنها عبارتند از: سندرم شوگرن که نوعی بیماری خود ایمنی است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به مجاری اشک و غدد بزاقی حمله کرده و باعث خشکی شدید چشم و دهان می شود ، مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی و برخی مسکن ها و آنتی هیستامین ها، دیابت، فشار خون بالا، آرتریت روماتوئید آسیب به اعصاب ناحیه  سر و گردن، انجام رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن.
لازم به ذکر است که خشکی دهان علاوه بر تخریب و پوسیدگی دندان ها یکی از علل شایع بوی بد دهان نیز می باشد. مهمترین نکته در رفع خشکی دهان یافتن علت آن است پس از مشخص شدن علت خشکی دهان پزشک می‌تواند به کمک دارو درمانی و یا درمان های حمایتی به کنترل و بهبود خشکی دهان در بیمار کمک کند.

دندان قروچه
دندان قروچه به حالتی اطلاق می‌شود که فرد دندان‌های خود را روی هم فشار داده و آنها را روی هم می ساید. دندان قروچه چنانچه بدون درمان رها شود پس از مدتی باعث ایجاد ترک های ریز روی مینا و در نتیجه آن تغییر رنگ و پوسیدگی دندان شده و همچنین باعث کوتاه شدن دندان های پیشین به دلیل سایش می شود. دندان قروچه اغلب در زمان خواب اتفاق می‌افتد و چون هنگام خواب فرد متوجه آن نیست نمی‌تواند کنترلی روی آن داشته باشد. روش های متفاوتی برای کنترل دندان قروچه وجود دارد. ابتدا بهتر است بیمارسعی کند استرس خود را در طول روز کنترل کند و برای این کار از روش های آرام سازی ذهن و یا دارو کمک بگیرد. یکی از روشهایی که دندانپزشکان برای کنترل دندان قروچه انتخاب می‌کنند استفاده از وسیله ای محافظ روی دندان‌ها است به طوری که ابتدا از دندانهای فرد قالب گیری شده و لابراتوار دندانسازی یک محافظ مخصوص برای دندان ها می سازد و فرد شب ها آن را روی دندان های خود قرار میدهد تا مانع به هم ساییدن دندان‌ها شود. در صورت وجود دندان قروچه حتما به دندانپزشک مراجعه کنید تا با درمان‌های صحیح مانع از تخریب دندان ها شوید.

استفاده از دندان ها به عنوان ابزار
دندان های شما ابزار محسوب نمی شوند پس به هیچ عنوان از آنها برای باز کردن در بطری و شکستن پسته و بادام استفاده نکنید. هیچ گاه ناخن خود را با دندان نجوید و یا خودکار یا مداد را در دهان نگذارید تمام این کارها باعث شکستن دندان می‌شود. حتی اگر همان لحظه دندان آسیب ظاهری نبیند به مرور زمان ترک های ریز روی مینای دندان ایجاد شده و به مرور باعث تغییر رنگ و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.

سایش مینای دندان در کودکان
بسیاری از متخصصین معتقدند که سایش مینای دندان در کودکان در حال افزایش است و امروزه این مشکل در بسیاری از کودکان مشاهده می‌شود. علت این مسئله مصرف نوشیدنی ها و آبمیوه های صنعتی و نوشابه‌های گازدار در کودکان است. علت دیگر این مشکل می تواند کمبود فلوراید در کودکان باشد.

بهداشت دهان را جدی بگیرید
با رعایت چند نکته ساده می‌توانید کمک بزرگی به سلامت دندان‌ها و دهان خود کنید. پس از صرف غذا حداقل روزی دو بار با دقت مسواک بزنید و ازمسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید. دهانشویه های حاوی فلوراید نیز در حفظ سلامتی دندان ها موثر هستند. چنانچه در محیطی هستید که پس از صرف غذا قادر به مسواک زدن نیستید می‌توانید کمی پنیر بجوید تا اسید ترشح شده توسط باکتری های دهان را خنثی کند. جویدن آدامس های فاقد شکر پس از صرف غذا نیز می تواند با افزایش ترشح بزاق به سلامت دندان‌ها و لثه‌ها کمک کند.

حتما حداقل روزی یکبار از نخ دندان استفاده کنید.  به هیچ وجه از خلال دندان استفاده نکنید زیرا خلال دندان می تواند به لثه ها آسیب برساند. استفاده از خمیر دندان های سفید کننده را بسیار محدود کنید زیرا مواد ساینده این خمیردندان‌ها بالا بوده و باعث ساییدگی مینای دندان می شود. هر 6 ماه یکبار برای معاینه و در صورت نیاز جرم گیری به دندانپزشک مراجعه کنید.