سوءهاضمه و درمان‌های خانگی

آنچه در این مقاله میخوانید؛

• سوءهاضمه چیست؟
• علت سوء هاضمه
• علائم سوء هاضمه
• روش تشخیص سوءهاضمه
• درمان سوء هاضمه
• درمان خانگی سوء هاضمه
• داروی سوء هاضمه

سوءهاضمه چیست؟

به مجموعه ای از علائم گوارشی از جمله احساس پری و ناراحتی در معده، سوزش سر دل، نفخ و تهوع و آروغ زدن پی در پی، سوءهاضمه گفته می شود. سوءهاضمه به تنهایی یک بیماری محسوب نمی‌شود بلکه می‌تواند نشانه عادات نادرست غذا خوردن و یا سایر مشکلات گوارشی مانند زخم های گوارشی، التهاب معده و رفلاکس معده باشد. مکمل‌های نفخ و سوء هاضمه موجود هستند که می‌توانند در بهبودی سوءهاضمه موثر باشند.

نزدیک به 75 الی 80 درصد موارد سوءهاضمه، بدون علت زمینه‌ای رخ می‌دهد و معمولاً منجر به مشکلات بسیار جدی در افراد نمی‌گردد. با این وجود، علائم آزاردهنده ناشی از آن می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تاثیر گذاشته و در طولانی مدت، تعادل مواد مغذی دریافتی از رژیم غذایی را با مشکل مواجه کند.

علت سوء هاضمه

موارد متعددی مانند عادت‌های نادرست غذایی و شیوه زندگی، بیماری‌های زمینه‌ای و عوارض داروها می‌توانند باعث ایجاد سوء هاضمه شوند. در ادامه به برسی این دلایل میپردازیم.

شیوه زندگی

سوءهاضمه می‌تواند در نتیجه خوردن وعده غذایی سنگین، پرخوری و یا تند غذا خوردن اتفاق بیافتد؛ زیرا در چنین شرایطی بدن قادر نیست که به صورت نرمال غذا را هضم کند. مصرف غذاهای تند، چرب و سرخ شده و همچنین بلافاصله خوابیدن پس از صرف غذا، احتمال بروز سوءهاضمه را افزایش می‌دهد. عوامل دیگری نظیر الکل، سیگار و استرس می‌توانند بر هضم غذا تاثیر منفی بگذارند.

داروها

سوءهاضمه ممکن است در نتیجه عوارض جانبی برخی داروها رخ دهد. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن می‌توانند سبب ایجاد سوءهاضمه شوند. برخی آنتی بیوتیک‌ها نیز با تحریک سیستم گوارشی، هضم غذا را با مشکل مواجه می‌کنند.

بیماری‌ها

بیماری هایی که می توانند منجر به بروز سوءهاضمه شوند عبارتند از:

• زخم معده
• سرطان معده
• رفلاکس معده
• فلج معده (گاستروپارزی)
• سندروم روده تحریک پذیر
• عدم تحمل لاکتوز و گلوتن
• مشکلات مربوط به پانکراس و کیسه صفرا

علائم سوء هاضمه

مهمترین علائم سوء هاضمه معده عبارتند از:

• نفخ
• آروغ زدن
• سوزش سر دل
• احساس پری یا سنگینی در معده

سوزش در مری یا معده، احساس سیری زودرس حین غذا خوردن، درد شکمی و تهوع و استفراغ نیز می‌توانند از علائم سوء هاضمه باشند.

گاهی سوءهاضمه می‌تواند با علائم شدیدی از جمله استفراغ خونی یا قهوه ای رنگ، مدفوع تیره، کاهش وزن ناگهانی، بی اشتهایی و مشکل در بلع همراه باشد. درصورت مشاهده این علائم، باید حتماً به پزشک مراجعه نمود.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره هضم غذا

روش تشخیص سوءهاضمه

تشخیص سوءهاضمه معمولاً توسط پزشک و با بررسی شرح حال، سوابق پزشکی، عادات غذایی و معاینات فیزیکی بیمار انجام می‌گیرد. گاهی پزشک معالج به منظور بررسی دقیق‌تر و پی بردن به علت زمینه ای سوءهاضمه، آزمایشات زیر را درخواست می کند:

• آزمایش خون: جهت بررسی کم خونی، مشکلات کبدی و سایر بیماری‌ها
• آزمایش تشخیص باکتری معده (هلیکوباکتر پیلوری): این تست از طریق نمونه گیری از خون، مدفوع و یا تنفس انجام می‌شود.
• آندوسکوپی: این روش نیز در مواقع خاص با امکان تصویربرداری و نمونه برداری از قسمت های فوقانی دستگاه گوارش، به تشخیص ناهنجاری ها و زخم های مری و معده کمک می‌کند.

درمان سوء هاضمه

سوءهاضمه اغلب به صورت خود به خود و با گذشت زمان بر طرف می‌شود. با این وجود گاهی به منظور پیشگیری و تسکین علائم آزاردهنده آن، می‌توان از راهکارهایی نظیر اصلاح شیوه زندگی، درمان های خانگی و استفاده از برخی مکمل‌ها و داروها بهره گرفت.

اصلاح شیوه زندگی

اصلاح سبک زندگی و تغییر عادات نادرست غذایی می‌توانند تاثیر بسزایی در تسکین علائم سوءهاضمه داشته باشند. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که مکرراً علائم سوءهاضمه را تجربه می‌کنید، با انجام موارد زیر می توانید به میزان قابل توجهی از بروز این علائم جلوگیری کنید:

• سیگار را ترک کنید.
• آهسته‌تر غذا بخورید.
• بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز نکشید.
• از پوشیدن لباس‌های بسیار تنگ بپرهیزید.
• وزن خود را در محدوده وزنی نرمال حفظ کنید.
• با انجام یوگا و مراقبه، استرس خود را کاهش دهید.
• مصرف قهوه و نوشیدنی های گازدار و الکلی را محدود کنید.
• وعده های غذایی را در حجم کمتر و دفعات بیشتر میل کنید.
• از مصرف غذاهایی که باعث تحریک و سوزش سر دل می‌شوند، مانند غذای سرخ شده، شکلات، پیاز و سیر اجتناب کنید.
   

درمان خانگی سوء هاضمه

در مواردی که افراد به علت عادات نادرست غذایی دچار سوءهاضمه می شوند و علت سوء هاضمه ناشی از مشکلات زمینه‌ای نباشد، درمان‌های خانگی می‌توانند در جهت تسکین این علائم بسیار موثر باشند. در ادامه این مقاله، به معرفی چند مورد از رایج ترین و در دسترس ترین درمان های خانگی خواهیم پرداخت.

دمنوش نعناع

نعناع به واسطه ی اثرات ضد اسپاسم خود، گزینه خوبی برای تسکین مشکلات گوارشی از جمله نفخ و سوءهاضمه است. میتوانید از فرآورده گیاهی سوپرمینت باریج اسانس نیز استفاده کنید.

نوشیدن یک فنجان دمنوش نعناع بعد از غذا و یا مکیدن چند برگ آن می‌تواند درد معده را تسکین دهد.

البته باید توجه داشت که نعناع باعث شل شدن دریچه بین مری و معده شده و ورود اسید از معده به مری را افزایش می‌دهد. بنابراین در صورتی که سوءهاضمه به علت رفلاکس اسید از معده به مری اتفاق افتاده باشد، نباید از نعناع استفاده کرد.

دمنوش بابونه

بابونه با کاهش سطح اسید در دستگاه گوارش و همچنین اثرات ضد التهابی می تواند علائم سوءهاضمه را بهبود بخشد. بنابراین در صورت احساس ناراحتی در معده، نوشیدن یک فنجان دمنوش بابونه می‌تواند مفید واقع شود. به علاوه، این گیاه با اثرات ضد اضطراب و آرام بخش خود می تواند در سوءهاضمه با منشا عصبی سودمند باشد.

از آنجایی که بابونه حاوی ترکیباتی با خاصیت ضد انعقادی است، توصیه می‌شود در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد انعقاد، علائمی نظیر کبودی بی علت و خونریزی مورد توجه قرار گیرد. 

سرکه سیب

گاهی اوقات ترشح بسیار کم اسید معده می‌تواند هضم غذا را با اختلال مواجه کند. در چنین شرایطی مصرف سرکه سیب می تواند با تحریک ترشح اسید معده، هضم غذا را بهبود بخشد.

می‌توان 1 الی 2 قاشق غذاخوری سرکه سیب را به یک لیوان آب اضافه کرد و در هنگام بروز علائم نوشید.

اگرچه مصرف سرکه سیب در مقادیر معمول بی ضرر است، اما مصرف بیش از حد می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر تهوع، پوسیدگی دندان، سوزش گلو و افت قند خون شود.

زنجبیل

زنجبیل با کاهش ترشح اسید معده و تسهیل حرکت غذا در طول دستگاه گوارش می تواند در کاهش علائم سوهاضمه موثر باشد.

نوشیدن دمنوش زنجبیل، آب زنجبیل و یا مکیدن آب نبات زنجبیل می تواند به هضم غذا کمک کند.

زنجبیل با اثرات ضدتهوع موثر، می‌تواند برای افرادی که سوهاضمه را با تهوع تجربه می‌کنند، مناسب باشد. علیرغم اثرات مثبت زنجبیل، مصرف بیش از اندازه ی آن می تواند منجر به نفخ، سوزش گلو و سوزش معده گردد. حداکثر مقدار مجاز زنجبیل تا 4 گرم در روز می باشد.

دانه رازیانه

رازیانه با اثر ضداسپاسمی شاخص قادر است علاوه بر تسکین علائم سوءهاضمه، سایر مشکلات گوارشی از قبیل کرامپ شکمی، نفخ و تهوع را بهبود بخشد.

ریشه شیرین بیان

ریشه شیرین بیان با خواص ضد اسپاسم و ضد التهابی در دستگاه گوارش، علائم سوءهاضمه را تسکین می دهد.

افزودن ریشه شیرین بیان به آب در حال جوش و نوشیدن آن نیم ساعت قبل غذا یا یک ساعت پس از غذا می تواند در رفع ناراحتی گوارشی کمک کننده باشد.

هر چند ذکر این نکته ضروری است که مصرف بیش از حد ریشه شیرین بیان می تواند باعث بر هم خوردن تعادل سدیم و پتاسیم بدن و افزایش فشار خون گردد. بنابراین مصرف روزانه بیش از 2.5 گرم از آن توصیه نمی گردد.

دارچین

دارچین حاوی مقادیر بالایی آنتی اکسیدان است که با کاهش التهاب در دستگاه گوارش به تقویت هاضمه کمک می‌کند. سایر ترکیبات موجود در دارچین می‌توانند میزان گاز معده، نفخ و آروغ زدن را کاهش دهند.

افزودن یک قاشق چایخوری دارچین به غذا و یا نوشیدن دمنوش دارچین 2 الی 3 بار در روز می تواند مفید باشد.

زیره سبز

زیره سبز حاوی ترکیباتی است که علاوه بر اثرات ضد میکروبی، می‌تواند باعث کاهش سوءهاضمه، افزایش آنزیم های گوارشی، کاهش نفخ و التهاب گوارشی گردد.

به منظور بهبود هاضمه، می توان 1 الی 2 قاشق چایخوری پودر زیره سبز آسیاب شده را مانند ادویه به غذا افزود و یا با افزودن چند قاشق چایخوری دانه زیره سبز به آب در حال جوش، از آن دمنوش تهیه کرد و نوشید.

میخک

میخک حاوی ترکیباتی است که حرکات گوارشی را افزایش می‌دهد، گاز معده را کم نموده و ترشحات گوارشی را تقویت می کند. میخک قادر است سرعت هضم غذا را افزایش داده و احساس پری معده را برطرف کند. میخک همچنین می تواند در کنترل تهوع و استفراغ مؤثر باشد. مصرف دمنوش میخک می تواند ناراحتی های گوارشی را تسکین بخشد. 

راه دیگر استفاده از میخک، خوردن مخلوطی از 1 قاشق چایخوری میخک آسیاب شده با مقدار مساوی عسل قبل از خواب می باشد.

در صورت تمایل به مشاهده فرآورده‌های گیاهی مانند گرین کارمین یا دایجستیو اید که حاوی همه ترکیبات بالا هستند، کلیک کنید.

داروی سوء هاضمه

 در سوءهاضمه مکرر همراه با علائم شدید که با راهکارهای پیشین قابل کنترل نباشد، درمان دارویی -طبق صلاحدید پزشک- توصیه می‌شود. درمان دارویی سوءهاضمه بسته به علت آن می‌تواند متفاوت باشد.

داروهای کاهنده اسید معده

در صورتی که سوء هاضمه به علت سطح بالای اسید معده، زخم‌های گوارشی، رفلاکس اسید معده، تنگی مری و التهاب ایجاد شده باشد، پزشک داروهای کاهش دهنده ترشح اسید معده را توصیه می‌کند. از جمله این داروها می توان به داروهای مهار کننده گیرنده هیستامین نوع 2 مانند فاموتیدین و یا داروهای مهار کننده پمپ پروتون مانند امپرازول و پنتوپرازول اشاره نمود. 

داروهای محرک حرکات دستگاه گوارش یا پروکینتیک‌ها

داروهای پروکینتیک، مانند دومپریدون و متوکلوپرامید از جمله داروهایی هستند که با تقویت حرکات رو به جلوی دستگاه گوارش، به هضم غذا کمک می کنند.

آنتی بیوتیک‌ها

در مواقعی که عفونت های باکتریایی علت ایجاد سوءهاضمه باشند، آنتی بیوتیک های مناسب درمان توسط پزشک تجویز می گردد. 

داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب

در برخی موارد، علت ایجاد سوءهاضمه ریشه عصبی دارد. در چنین شرایطی، مصرف داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب با نظارت پزشک، می تواند کمک کننده باشد. توجه به این نکته ضروری است که به دلیل اینکه اغلب داروها دارای عوارض جانبی می باشند، مصرف خودسرانه این داروها توصیه نمی گردد.

نتیجه‌گیری

واکنش سوءهاضمه به درمان، به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد زیرا سوء هاضمه یک علامت است نه یک بیماری. بنابراین اگر سوءهاضمه ناشی از عادات غذایی اشتباه باشد، با یک رژیم غذایی سالم ممکن است بهبود یابد.  اما اگر ناشی از بیماری باشد، ابتدا به روش درمان انتخابی شما بستگی دارد و با گذشت زمان از بین میرود.