همه چیز درباره آزمایش خون

همه چیز درباره آزمایش خون

همه افراد سالم باید سالی یک بار آزمایش خون بدهند، تا از وضعیت سلامتی خود آگاه شوند. در این مقاله با انواع آزمایش های خون آشنا شوید.

افسانه ضیایی

نویسنده: افسانه ضیایی

تحریریه داروکده

آخرین به روزرسانی:

19 اسفند 1397

آیا این مطلب برای شما مفید بود؟

19 اسفند 1397

3K

eye icon

همه چیز درباره آزمایش خون

انجام آزمایشات منظم خون یکی از مهمترین راه ها برای بررسی وضعیت سلامت بدن و پیشگیری و کنترل بیماری ها  است. انجام آزمایش خون در فواصل زمانی منظم باعث می شود فرد از تغییرات وضعیت سلامت خود آگاه شده و به موقع در مورد مشکلات و بیماری ها اقدام کند.

 چند وقت یکبار لازم است آزمایش خون انجام شود؟
به طور کلی پزشکان به همه افراد توصیه می‌کنند که سالی یک بار آزمایش خون بدهند. اما در برخی شرایط فاصله زمانی بین انجام آزمایش های خون باید کمتر شود و فرد باید در فواصل کوتاه تری تحت آزمایش خون قرار گیرد. برخی از این شرایط عبارتند از:
- فردی که دچار علائم و مشکلاتی است که جدیدا ایجاد شده مثلاً احساس خستگی کاهش وزن و یا وجود یک درد جدید.
- هنگامی که فرد می‌خواهد وضعیت سلامت وی در بهترین حالت باشد باید مواردی مثل کلسترول HDL و LDL را در فواصل کوتاه تر از یک سال مورد بررسی قرار دهد تا به محض هر گونه تغییر بتواند با رعایت رژیم غذایی سالم آن را به راحتی کنترل کند.
- افرادی که در معرض خطر برخی از بیماری ها هستند باید زودتر آزمایش بدهند مثلا افرادی که سابقه خانوادگی دیابت، بیماری‌های کلیوی، فشار خون و سایر بیماری‌ها را دارند باید در فواصل کوتاه تر آزمایش خون را انجام دهند.
 برای تعیین بهترین فاصله زمانی بین انجام آزمایشات روتین خون لازم است با پزشک مشورت نمایید. پزشک با توجه به سن، جنسیت، وضعیت سلامتی، بیماری های ارثی و ریسک فاکتورهایی مانند چاقی و فشار خون بهترین فاصله زمانی بین انجام آزمایشات روتین خون را به شما توصیه می کند.

کدام آزمایشات خون باید انجام شود؟
نوع آزمایش خون بستگی به وضعیت سلامت فرد و مشکلات احتمالی وی دارد. اما به طور کلی موارد زیر معمولاً در آزمایشات روتین برای همه افراد است.
- شمارش کامل سلولهای خونی CBC
- پنل متابولیسم پایه
- آزمایشات مربوط به تیروئید
- آزمایشات مربوط به سطح ریز مغذی ها مثل آهن و ویتامین ها
سایر آزمایشاتی که ممکن است درخواست شوند عبارتند از:
- آنزیم مارکرها (چنانچه فرد در معرض خطر بیماری هایی مثل سرطان، سیروز کبدی، سکته مغزی و بیماری سیلیاک باشد این آزمایش ها درخواست می شود.)
- آزمایشات مربوط به بیماری هایی که از طریق جنسی منتقل می شوند (این آزمایشات معمولا برای افرادی که رابطه مشکوک جنسی داشته باشند درخواست می گردد.)

چرا برای انجام آزمایش خون باید ناشتا بود؟
 هر چیزی که شما می خورید و یا می‌نوشید حاوی مواد مختلفی مثل ویتامین ها و پروتئین ها و سایر ریزمغذی‌ها است که می تواند به طور موقت سطح برخی از موارد آزمایش را بالا برده و یا پایین بیاورد. بنابراین برای انجام آزمایش خون لازم است که فرد به مدت 8 تا 12 ساعت ناشتا باشد. برخی از تست هایی که برای انجام آن لازم است فرد حتما ناشتا باشد عبارتند از:
 -کلسترول
-قند خون
-تست های مربوط به عملکرد کبد
-تست های مربوط به عملکرد کلیه

بیشتر بخوانید: کلسترول عوامل بالا برنده و درمان ها

 

10 تست خونی مهم
در این بخش به 10 تست خونی که به طور معمول برای بزرگسالان درخواست می‌شود اشاره می گردد.

1-شمارش کامل سلول های خون CBC
یکی از بخش‌های مهم آزمایش خون شمارش سلولهای خونی است. در این تست حدود 10 تا از اجزای خون شمارش می شود. این اجزا مربوط به یکی از سه بخش اصلی گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت می باشند. نتیجه نرمال این آزمایشات به شرح زیر است:
 میزان نرمال RBC یا سلول های قرمز خون در مردان بین 4.32 تا 5.72 میلیون سلول بر میکرولیتر است و این میزان در زنان بین 3.9 تا 5.03 می باشد.
میزان طبیعی گلبول های سفید خون بین 3500 تا 10500 سلول به میکرولیتر است. این میزان برای پلاکت بین 150 هزار تا 450 هزار می باشد. میزان نرمال هموگلوبین در مردان 13.5 تا 17.5 گرم بر دسی لیتر و در زنان بین 12 تا 15 گرم بر دسی لیتر است. هماتوکریت نیز در مردان بین 38.8 تا 50 درصد است و در زنان بین 34.9 تا 44.5 درصد است.
مقادیر غیر طبیعی آزمایشات نامبرده معمولاً به دلیل یکی از موارد زیر ایجاد می شود:
کمبود ریز مغذی ها مثل ویتامین B6 یا B12- کمبود آهن- مشکلات مغز استخوان- التهاب بافتی- عفونت- مشکلات قلبی- سرطان
بر حسب نتیجه آزمایش پزشک ممکن است به شما توصیه کند در فواصل منظم آزمایش را تکرار کنید و یا برایتان دارو تجویز کند و یا درخواست آزمایشات تکمیلی نماید.

2-پانل متابولیک پایه (BMP)
 در بخش پانل متابولیک پایه برخی از اجزای خون اندازه گیری می شود که عبارتند از:
الکترولیت ها-کلسیم-گلوکز-سدیم-پتاسیم-دی اکسید کربن-کلراید-نیتروژن اوره خون-کراتینین
برای انجام این آزمایشات لازم است که فرد حداقل به مدت 8 ساعت ناشتا باشد. نتایج غیر طبیعی این آزمایشات می تواند بیانگر بیماری های کلیوی، دیابت و عدم تعادل هورمونها باشد.

3-پانل متابولیک جامع(CMP)
پانل متابولیک جامع شامل همه آزمایشاتی است که اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت متابولیسم بدن از جمله سلامت کلیه ها و کبد و سطح پروتئین های خون ارائه می دهد. برخی از این آزمایشات عبارتند از:
آلبومین- آلکالین فسفاتاز (ALP)- آلانین آمینوترانسفراز (ALT)- آسپارتات آمینوترانسفراز(AST)- بیلی روبین
مقادیر غیر طبیعی این آزمایشات نشان دهنده برخی مشکلات است. به طور مثال مقادیر بالای ALP می تواند نشان دهنده انسداد مجاری صفراوی، سیروز کبدی، التهاب کیسه صفرا، سنگ کیسه صفرا، هپاتیت و بیماری پاژه باشد. همچنین مقادیر پایین تر از نرمال ALP ممکن است به دلیل اختلال متابولیسم استخوان، جراحی قلب و کمبود روی و سوء تغذیه باشد.

بیشتر بخوانید: سنگ کیسه صفرا

مقادیر بالاتر از حد نرمال ALT ممکن است بیانگر مشکلاتی مانند سیروز کبدی، هپاتیت، سرطان کبد و آسیب کبدی باشد و مقادیر پایین تر از حد نرمال ALT نیز طبیعی فرض می شود.
مقادیر بالاتر از حد نرمال AST  ممکن است به دلیل سیروز کبدی، مشکلات قلبی، هپاتیت، مونونوکلئوز و پانکراتیت ایجاد شود. مقادیر پایین تر از حد نرمال  نیز طبیعی فرض می شود.
 علاوه بر این مقادیر بالاتر از نرمال بیلی روبین ممکن است به دلیل همولیز گلبولهای قرمز، واکنش‌های دارویی، انسداد مجاری صفراوی، سندروم گییلبرت و هپاتیت اتفاق بیفتند و موارد مقادیر کمتر از حد نرمال هم اهمیت خاصی ندارد.

4- پانل لیپید
این پانل دو نوع از کلسترول را اندازه گیری می کند که HDL  یا کلسترول خوب و LDL یا کلسترول بد می باشد. HDL کلسترول خوب عنوان می‌شود زیرا مواد مضر را از خون گرفته و به کبد کمک می کند که آنها را دفع کند. LDL به عنوان کلسترول بد تلقی می شود زیرا می تواند باعث ایجاد پلاک در دیواره عروق شده و خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. برای آزمایش کلسترول باید حداقل 8 ساعت ناشتا باشید.

5- پانل تیروئید
پانل تیروئید مربوط به آزمایشاتی است که عملکرد غده تیروئید را نشان می دهند. این آزمایشات عبارتند از:
T3 و T4 و T3RU و TSH  
تیروئید غده کوچکی در ناحیه گردن است که با ترشح هورمون تیروئید برخی اعمال بدن نظیر سطح انرژی و متابولیسم را تنظیم می‌کند. مقادیر نرمال این آزمایشات عبارتند از:
- برای T3 مقدار 100 تا 200 نانو گرم بر دسی لیتر طبیعی محسوب می شود.
- مقدار نرمال T3RU  بستگی به مقدار T3 دارد (در صورتی که مقدار T3 بالاتر از حد نرمال باشد T3RU پایین تر بوده و برعکس)
-مقدار T4 باید بین 5 تا 12 میکروگرم بر دسی لیتر باشد.
-مقدار طبیعی TSH بین 0.4 تا 4 است.
 مقادیر غیر طبیعی هر یک از این فاکتورها می توانند نشانگر مسائل مختلفی از قبیل میزان پایین پروتئین و اختلالات تیروئید بوده و حتی بیانگر سطح غیر طبیعی تستوسترون و استروژن باشد.

6- آنزیم مارکرها
آنزیم ها پروتئین هایی هستند که برای انجام مراحل شیمیایی مثل هضم و جذب غذا و انعقاد خون به بدن کمک می کنند. آنزیم ها در سراسر بدن و برای بسیاری از اعمال حیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. آزمایشات آنزیمی معمول عبارتند از:
CPK1 یا کراتین فسفوکیناز: این آنزیم در ریه و مغز یافت می شود و مقادیر بالاتر از حد نرمال آن نشان دهنده آسیب مغزی یا سرطان است.
CPK2: این آنزیم در قلب یافت می شود و معمولا پس از حمله قلبی و آسیب‌های قلبی افزایش می یابد.
CPK3: این آنزیم نیز در قلب یافت می شود اغلب به دلیل التهاب عضلات بدن و کشیدگی عضلات ناشی از ورزش دیده می‌شود.
تروپونین: این آنزیم قلبی است که هنگام آسیب های قلبی در خون دیده می شود. مقادیر نرمال این آنزیم ها عبارتند از:
CPK1 حدود 200 واحد در لیتر
CPK2 بین 5 تا 25 واحد بین الملل در لیتر
CPK3 حدود 200 واحد بر لیتر
تروپونین کمتر از 0.02 نانوگرم بر میلی لیتر

7- آزمایشات مربوط به بیماری های منتقل شونده از طریق جنسی
بسیاری از بیماریهای منتقل شونده از راه جنسی از طریق آزمایش خون تشخیص داده می شوند. برخی از این بیماری ها از طریق آزمایش ادرار یا کشت ترشحات عفونی تشخیص داده می‌شوند اما بیماری‌هایی که از طریق آزمایش خون قابل تشخیص هستند عبارتند از:
کلامیدیا- سوزاک- هرپس- HIV  - سیفلیس
برخی از این بیماریها ممکن است برای مدت زمان مشخصی از طریق آزمایش خون قابل تشخیص نباشد به عنوان مثال عفونت HIV ممکن است چند ماه طول بکشد تا بعد از ورود ویروس به بدن مثبت شود.

8-پانل انعقاد خون  
تست های انعقادی بیانگر زمان لازم برای انعقاد خون و درستی آن هستند. انعقاد خون فرآیندی است که طی آن پس از جراحت و یا بریدگی خون بند آمده و خونریزی متوقف می‌شود. اما چنانچه لخته خون در داخل عروق تشکیل شود می‌تواند باعث انسداد جریان خون در قلب مغز و یا ریه شده و منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود. نتایج تست های انعقادی برای تشخیص برخی مشکلات کاربرد دارند که برخی از آنها عبارتند از:
لوسمی حاد میلوئیدی- هموفیلی- ترومبوز- مشکلات کبدی- کمبود ویتامین K

9- آزمایش دی هیدرو اپی آندروسترون سولفات DHEA
هورمون DHEA  از غدد آدرنال یا فوق کلیوی ترشح می شود. این آزمایش میزان این هورمون را نشان می دهد. این هورمون در مردان باعث افزایش ویژگی های مردانه مثل افزایش موهای زائد می شود. بنابراین مقادیر پایین تر از حد نرمال آن در مردان غیر طبیعی محسوب می‌شود. در حالی که مقادیر پایین تر از نرمال آن در زنان مشکلی ایجاد نمی کند. اما مقادیر بالاتر از نرمال DHEA در زنان باعث ایجاد ویژگی های مردانه مثل افزایش موی زائد بدن شده و مقادیر پایین‌تر از حد نرمال  آن در مردان که نشانه کمبود این هورمون است می‌تواند به دلیل مشکلات زیر ایجاد شود:
دیابت نوع 2- بیماری های کلیوی- ایدز- بی اشتهایی عصبی

مقادیر بالاتر از حد نرمال DHEA در مردان و زنان می تواند به دلیل مشکلات زیر باشد:
 - وجود تومور در غده آدرنال یا فوق کلیه
- هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
- سندروم تخمدان پلی کیستیک در زنان

10-آزمایش C-Reactive Protein یا CRP
CRP توسط کبد و هنگامی که بافت های بدن دچار التهاب هستند تولید می‌شود. مقادیر بالای CRP نشان دهنده التهاب در بدن است که برخی از این التهاب ها که باعث افزایش CRP می شوند شامل موارد زیر است.
التهاب عروق- عفونت- IBD- بیماری قلبی- آرتریت روماتوئید- لوپوس- سرطان

پرسش و پاسخ

ثبت دیدگاه


پیام به صورت خصوصی ثبت گردد

مجله داروکده یک مجله اینترنتی است که شما را در امر آشنایی، تهیه و مصرف صحیح محصولات سلامت محور یاری می‌رساند.

darukade logo

استفاده از مطالب مجله داروکده فقط برای مقاصد غیرتجاری و با ذکر منبع و درج لینک بلامانع است . کلیه حقوق این مجله به وب سایت داروکده تعلق دارد

طراحی و توسعه توسط گروه نرم افزاری داروکده ( 1402 - 1388 )