رپورتاژ- بارداری و نیازهای تغذیه‌ای

مکمل کمکی رژیم غذایی مادر در دوران بارداری شامل انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها یا مواد معدنی است که ممکن است از نیاز معمول روزانه‌ی او فراتر باشد. هر چقدر این مکمل یاری با وضع تغذیه‌ای مادر سازگاری و همخوانی بیشتری داشته باشد، نتایج و سرانجام حاملگی مطلوب‌تر خواهد بود. مصرف منظم مکمل‌ها در زنان با حاملگی پرخطر مثل ابتلای مادر به سوءتغذیه، مصرف مواد مخدر، نوجوانان باردار، فواصل کم بارداری‌ها، زنان با سابقه‌ی به دنیا آوردن نوزادان LBW (وزن کم هنگام تولد) و زنانی که بارداری‌های متعدد داشته اند، مورد نیاز است. 

انرژی
نیاز اضافی به انرژی به دلیل نیازهای متابولیک و بارداری و رشد جنین است. متابولیسم در این دوران حدود 15 درصد افزایش پیدا می‌کند. نیاز زنان به انرژی در سه ماهه نخست بارداری مانند زنان غیرباردار است، ولی در طی سه ماهه دوم 360-340 کیلوکالری در روز و در سه ماهه سوم 112 کیلوکالری در روز علاوه بر مقدار اضافه شده قبلی، افزایش می‌یابد. 

پروتئین 
نیاز زنان حامله به پروتئین جهت تامین سنتز بافت‌های مادر و جنین بیشتر است، ولی اندازه این نیاز هنوز معین نیست. نیاز به پروتئین در سراسر بارداری افزایش می‌یابد و در سه ماهه سوم به اوج خود می‌رسد. برطبق RDA جدید، نیاز پروتئین در نیمه اول بارداری مشابه غیرباردار و به میزان 0.8 g/kg/day است و در نیمه دوم بارداری به میزان 71g/day افزایش می‌یابد (براساس1.1 گرم در روز به ازای هر کیلوگرم وزن پیش از بارداری). به ازای هر جنین اضافه، 25g/day پروتئین اضافه نیز توصیه می‌شود. 

ویتامین‌ها
برخی ویتامین‌ها اهمیت ویژه ای در دوران بارداری دارند. نیاز به این ویتامین‌ها گاهی از طریق رژیم غذایی و گاهی به وسیله مکمل‌ها تامین می‌شود. مصرف مولتی ویتامین مخصوص قبل از بارداری اگر از ابتدای بارداری آغاز شود، می‌تواند خطر نقایص قلبی را در نوزادان کاهش دهد. 

ویتامین B9
میزان نیاز به اسید فولیک در طی بارداری جهت تولید گلبول قرمز در مادر، سنتز DNA و رشد جنین و جفت، افزایش پیدا می‌کند. نیاز به مصرف اسید فولیک از قبل از شروع بارداری بسیار ضروری است به این دلیل که لوله‌ی عصبی جنین تا روز 28 بارداری بسته می‌شود. کمبود اسیدفولیک با کاهش میزان سنتز DNA و فعالیت میتوزی در سلول‌ها همراه است. کم‌خونی مگالوبلاستیک مرحله‌ی پیشرفته‌ی کمبود فولات است و ممکن است علایم آن تا پیش از سه ماهه‌ی سوم بارداری ظاهر نگردد. کمبود فولات در مادر باردار با افزایش یافتن وقوع ناهنجاری‌های مادرزادی شامل شکاف کام و لب‌ها و نقص لوله عصبی (NTD) همراه است. علاوه بر این، مادرانی که نوزادان مبتلا به NTD به دنیا آورده‌اند، 2 تا 10 درصد شانس داشتن نوزاد دیگری با NTD را خواهند داشت. چنانچه غلظت فولات در گلبول‌های قرمز فراتر از (nmol/L 906 (ng/Ml 400 رود، با حداقل بروز NTDS همراه است.

ویتامین B1 
این ویتامین به هضم و جذب موادغذایی و تبدیل آنها به انرژی کمک می‌کند. استرس، ورزش کردن، کم‌خوابی و بارداری نیاز بدن را به ویتامین B1 افزایش می‌دهد. نیاز زنان باردار و شیرده به این ویتامین 1.5 میلی گرم می‌باشد.
ویتامین B1 و ارتباط آن با اعصاب و سلامت قلب جنین: این ویتامین مواد مغذی را برای سلامت سلول‌های عصبی فراهم می‌کند و همچنین لایه بیرونی سلول‌های عصبی حاوی ویتامین B1 می‌باشد و فعالیت آنها به شدت وابسته به این ویتامین است. ویتامین B1 باعث حفظ سلامت گلبول‌های قرمز و همچنین خون رسانی بهتر به قلب و افزایش اکسیژن‌رسانی به آن می‌گردد. 

ریبوفلاوین (ویتامین B2) 
این ویتامین به کمک سایر ویتامین‌های گروه ب نقش مهمی در متابولیسم موادغذایی و تبدیل آنها به انرژی، فعالیت غدد فوق کلیوی و آرام‌سازی سیستم اعصاب مرکزی ایفا می‌کند. نیاز زنان باردار و شیرده به این ویتامین بین 1.4 تا 1.6 میلی گرم است. براساس تازه‌ترین بررسی‌های صورت گرفته، 41 میلیون نفر در ایران از کمبود ویتامین B2 رنج می‌برند. تقریبا از هر 10 نفر، 6 نفر دچار هستند.
نقش ریبوفلاوین: جلوگیری از رسوب کلسترول در رگ‌ها و سایر اندام‌های بدن، دارای نقش مهم در سلامت چشم‌ها و فعالیت سیستم بینایی و جلوگیری از آب مروارید، بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش استرس، جلوگیری از پیشرفت علایم روماتیسم مفصلی. 

ویتامین B3
ویتامین B3 به کمک سایر ویتامین‌های B برای متابولیسم پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و تبدیل آنها به انرژی بدن بکار می‌رود. این ویتامین آنزیم NADPH را فعال می‌کند که دارای نقش مهمی در متابولیسم فولات، تولید کلسترول، هورمون‌های استروئیدی که وظیفه مهمی در تولید انرژی دارند، ایفا می‌کند. بدن به نیاسین برای فعالیت ذهن و حافظه، تولید آنزیم‌های گوارشی، هضم و جذب موادغذایی، حفظ سلامت پوست نیاز دارد. 
نیاسین و ارتباطش با کلسترول: سبب کاهش میزان کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) و بهبود خون‌رسانی به قلب می‌شود. بسیاری از پزشکان برای کاهش میزان کلسترول در بیماران از مکمل‌های نیاسین بجای داروهای شیمیایی استفاده می‌کنند. زنان باردار و شیرده روزانه 16 تا 20 میلی گرم نیاز دارند. 

ویتامین B6 
مصرف ویتامین B6 (پیریدوکسین) به برطرف کردن تهوع و استفراغ در زنان باردار کمک می‌کند، گرچه هنوز مشخص نشده است که این فرآیند چگونه رخ می‌دهد. ویتامین B6 به همراه سایر مواد مغذی از قبیل آهن، ویتامین B12، اسید فولیک برای تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین مورد نیاز می باشند ویتامین B6 نقشی مهم در فعالیت سیستم ایمنی بدن و سیستم اعصاب مرکزی و مغز ایفا می‌کند و کمبود آن با واکنش های عصبی و رفتاری از قبیل کاهش حافظه، عصبانیت و پرخاشگری، سردرگمی، افسردگی و غیره همراه است. میزان کافی از ویتامین B6 برای جذب ویتامین B12 از طریق دستگاه گوارش مورد نیاز است، به عبارتی کمبود ویتامین B6 می تواند منجر به کمبود ویتامین B12 شود.

ویتامین B12
کوبالامین جهت واکنش آنزیم‌ها و تولید متیونین و تتراهیدروفولات مورد نیاز می‌باشد. B12 تقریبا بطور انحصاری در غذاهای با منشا حیوانی یافت می‌شود (گوشت‌ها، محصولات لبنی). از این رو گیاه خواران بیشترین خطر کمبود ویتامین B12 رژیمی را دارند و باید مکمل رژیمی دریافت کنند. کمبود ویتامین B12 و فولات، با افسردگی بزرگسالان در ارتباط است. این نگرانی وجود دارد که مقادیر ناکافی از این مواد مغذی در طی رشد مغز جنین، بر روی ادراک و رشد حرکتی وی اثرگذار است. ویتامین B12 برای تولید گلبول های قرمز و سفید، هموگلوبین، پلاکت ها و سایر اجزای تشکیل دهنده خون ضروری می باشد و کمبود آن می تواند باعث بروز کم خونی شدید و سایر بیماری های خونی گردد. گلبول های قرمز، پلاکت ها و بسیاری دیگر از اجزای خون در مغز استخوان تولید می شوند، فعالیت مغز استخوان به شدت وابسته به میزان کافی از ویتامین B12 است. 

برای مشاهده مکمل های ویتامین B12 در داروکده اینجا کلیک کنید.

ویتامین A
کمبود ویتامین A تراتوژنیک می‌باشد که در کشورهای در حال توسعه به صورت خشکی چشم دیده می‌شود. غلظت ویتامین A در خون بند ناف انسان با وزن هنگام تولد، محیط دور سر، قد و طول بارداری ارتباط دارد. کم بودن غلظت ویتامین A در مادر می‌تواند منجر به کاهش اندازه‌ی کلیه در نوزادان گردد. کودکانی که به طور نارس به دنیا می آیند دارای ذخایر پایین ویتامین A و عملکرد ضعیف ریه هستند.

ویتامین D
ویتامین D عملکرد ایمنی و تکامل مغز را ارتقا می‌بخشد. این ویتامین در تنظیم سیتوکین (سیتوکین ها گروهی از پروتئین ها هستند که نقش اصلی را در پاسخ های التهابی به محرک های پاتولوژی مانند التهاب و آسیب بافتی ایفا می کنند) و مولتیپل اسکلروزیس، دیابت و اوتیسم نقش دارد. کمبود این ویتامین در دوران بارداری، فرد را مستعد ابتلا به پره‌اکلامپسی می‌کند که نوعی پرفشاری خون در دوران بارداری است و 8% زنان باردار به آن مبتلا می‌‌شوند. همچنین کمبود ویتامین D مادر با هیپوکلسمی (کاهش کلسیم)، که می‌تواند به صورت معدنی شدن ناکافی استخوان جنین تظاهر نماید، هیپوپلازی مینای دندان نوزاد، یا تشنج‌ها همراه باشد. غلظت ویتامین D غالبا در خون نوزادان متولد شده از مادران دچار کمبود ویتامین D پایین است. تشکیل شدن ضعیف عضلات، با کمبود ویتامین D همراه است. زنان در معرض خطر کمبود ویتامین D در دوران بارداری: زنان با BMI بالای 30، زنانی که از کرم ضدآفتاب به میزان زیادی استفاده می‌کنند و در عین حال میزان دریافت ویتامین D غذایی آنان اندک است و مصرف مکمل ویتامین D هم ندارند، در معرض ابتلا به کمبود ویتامین D هستند. 

برای خرید و مشاهده مکمل های ویتامین D اینجا کلیک کنید.

ویتامین E
نیاز به ویتامین E در طی دوران بارداری افزایش می‌یابد و کمبود آن منجر به سقط جنین، تولد زود هنگام، مسمومیت پره‌اکلامپسی و تاخیر رشد داخل رحمی می‌گردد. 

کلسیم 
جنین در حال رشد، برای شکل‌گیری و رشد استخوان‌ها، قلب، اعصاب، مفاصل سالم، ضربان قلب منظم و توانایی انعقاد خون به کلسیم نیاز دارد. اگر در طی دوران بارداری کلسیم به میزان کافی دریافت نشود، کودک کلسیم مورد نیاز خود را از استخوان‌های مادر کسب می‌کند که این امر ممکن است سلامتی مادر را به خطر بیاندازد. باید توجه داشت که حتی بعد از تولد کودک تا پایان دوره‌ی شیردهی نیز مادر به کلسیم نیاز دارد. 
** بدن انسان به مواد معدنی نیازمند است تا به پوکی استخوان مبتلا نشود. 

بیشتر بخوانید: انواع مکمل های کلسیم را بشناسید

آهن
افزایش قابل ملاحظه حجم خون مادر در طول بارداری نیاز به آهن را بسیار افزایش می‌دهد. یک زن باردار در طول دوره بارداری باید بصورت کلی حداقل 700 تا 800 میلی گرم آهن بیش از آنچه که بطور معمول دریافت می‌کند، دریافت کند که 500 میلی گرم آن برای خونسازی و 250 تا 300 میلی گرم بقیه نیز برای بافت‌های جنین و جفت می‌باشد. بیشترین تجمع آهن پس از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد، زمانی که نیازهای مادر و جنین به بالاترین میزان خود می‌رسد. مصرف ناکافی آهن منجر به تولید پایین هموگلوبین (بروز کم‌خونی) و در نتیجه اکسیژن رسانی ناقص به رحم، جفت و جنین می‌شود. افزایش حجم کاری قلب در اثر کم‌خونی مادر همراه با افزایش برون‌ده قلب جنین می‌تواند منجر به زایمان زودرس، عقب ماندگی رشد جنین، LBW یا سلامت پایین نوزاد باشد.

روی
رژیم غذایی فقیر از روی، موجب مصرف ذخایر روی استخوان مادر نمی‌شود؛ ولی وضعیت کمبود را به سرعت خطرناک می‌کند. کمبود روی بسیار تراتوژنیک است و به ناهنجاری‌های مادرزادی، رشد غیرطبیعی مغز جنین و رفتارهای غیر عادی در نوزاد منجر می‌شود. زنانی که سطح روی پلاسمایی آنان پایین است، 5/2 برابر بیشتر در معرض خطر به دنیا آوردن نوزاد با وزن کمتر از 2000 گرم هستند؛ این خطر در زنان زیر 19 سال، بسیار بیشتر است. 

مکمل بارداری سوپرابیون، انتخابی مناسب برای بانوان باردار است. که تمامی نیاز های آنها را برآورده می کند.