رپورتاژ- ویژگی های مکمل مناسب در درمان و پیشگیری از کم‌خونی

کم‌خونی یکی از کمبودهای تغذیه‌ای شایع در سراسر جهان است؛ براساس تحقیقات انجام شده حدود 30 درصد مردم دنیا مبتلا به کم خونی هستند و شیوع آن در کشورهای در حال توسعه بیشتر می‌باشد؛ به طوری که از هر 10 نفر مبتلا به کم‌خونی، 9 نفر آن در این کشورها زندگی می‌کنند. امروزه مصرف مکمل آهن بسیار توصیه می‌شود؛ مهترین نقش آهن کمک به تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین می باشد. اما نکته مهم این است که کدام فرم از نمک آهن بهترین گزینه برای مصرف می‌باشد. در سال های اخیر استفاده از شلات‌های آمینواسید آهن، نظیر شلات‌های گلیسینات آهن، برای غنی سازی مواد غذایی از آهن و همچنین به عنوان یک عامل درمانی برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن توسعه پیدا کرده‌ است. در این بین فروس گلایسین سولفات بطور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته است.

شلات آمینو اسید آهن _ ترکیب شدن آهن به یک آمینواسید _ جذب و استفاده بدن از آهن را راحت تر کرده است. دلیل این امر چیست؟ 
- محافظت از آهن با محدود کردن واکنش آن با مواد غذایی و اسید معده. 
- با توجه به عدم تداخل با اسید معده، آهن شلاته شده به سطح داخلی معده نمی‌چسبد و با تغییرات PH تغییر نمی‌کند، در نتیجه منجر به جذب بهتر آهن می‌شود.
- در روده بجای جذب آهن به عنوان یک عنصر غیرارگانیک، آهن شلاته شده بعنوان یک اسیدآمینه ارگانیک جایگزین می‌شود که برای جذب بهتر است.
- آهن شلاته شده در نتیجه عبور به داخل دئودنوم از واکنش‌های شیمیایی ناخواسته با فسفات رژیم غذایی، فیتات ها و... جلوگیری کرده و در نتیجه از آهن محافظت می‌کند. 
- این فرم از آهن تحریک پذیری معده را کاهش می‌دهد و از بروز عوارض گوارشی تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
- پس از جذب آهن، مکانیسم نظارتی در سلول های مخاطی سوخت‌وساز را تنظیم می‌کند که چه مقدار آهن به پلاسما منتقل شود، در نتیجه از اضافه بار آهن و مسمومیت ناشی از آن جلوگیری می‌کند. پس با مصرف آهن شلاته شده دیگر نباید نگران مسمویت با آهن بود زیرا بدن تنها در حد رفع نیاز آهن شلاته را جذب می‌کند. 

مزایای ملح فروس گلایسین سولفات به شرح ذیل می‌باشد:
جذب بهتر: 
در این ترکیب وصل شدن اسید آمینه گلایسین به ملح فروس سولفات باعث می شود به راحتی و فعالانه از دیواره سلولی روده عبور کند و از طرفی یون آهن به سایر اسید های موجود در دستگاه گوارش شلات نشود و به راحتی جذب گردد و نسبت به سایر املاح آهن جذب بسیار بالاتری دارد. این ملح از آهن حتی در بیمارانی که ناراحتی گوارشی دارند و یا به هر دلیلی به خونریزی غیر طبیعی مبتلا هستند نیز جذب بسیار خوبی دارد. در نمودار زیر میزان جذب ملح فروس گلایسن سولفات با دیگر املاح آهن (نظیر فروس فومارات، فروس سولفات، فروس سولفات سرین، فریک پلی‌مالوس و فروس کلسیم سیترات) مقایسه شده است (از اندازه‌گیری سطح هموگلوبین خون برای مقایسه استفاده شده). یافته‌ها حاکی از جذب دوبرابری فروس گلایسین سولفات نسبت به سایر املاح می‌باشد. 

در مطالعه‌ای دیگر میزان جذب فروس گلایسین سولفات در بیمارانی که خونریزی غیر طبیعی داشتند؛ به دلیل خونریزی دستگاه گوارش و یا هیپرمنوره؛ مورد بررسی قرار گرفت، که مطابق با نمودار زیر ملح فروس گلایسین سولفات در بیمارانی که خونریزی شدید دارند نیز جذب بسیار خوبی دارد (درصد تغییرات در سطح هموگلوبین خون در بالای نمودار ذکر شده) 

عوارض کمتر:
از آنجا که میزان جذب آهن از دستگاه گوارش در زمان کم خونی فقر آهن افزایش می یابد و فروس گلایسین سولفات نیز به خوبی جذب می گردد باقی مانده ترکیبات آهن مصرف شده در دستگاه گوارش کاهش می یابد در نتیجه عوارضی چون یبوست، تهوع و … کاهش می یابد. از طرفی عوارض کبدی با ترکیب فروس گلایسین سولفات در مقایسه با فروس سولفات کمتر است. نمودار زیر درصد بروز عوارش گوارشی را در املاح مخلف آهن نشان می‌دهد، که فروس گلایسین سولفات با 18درصد کمترین عارضه را در مقایسه با دیگر املاح (فروس سولفات، فروس گلوکونات و فروس فومارات) داراست. 

تداخل کمتر: 
در این ترکیب از رقابت سایر املاح موجود در دستگاه گوارش (مثل کلسیم و…) جلوگیری می شود بنابراین وجود املاح دیگر در دستگاه گوارش نمی توانند مانع جذب فروس گلایسین سولفات گردند در نتیجه تداخل دارویی این ترکیب بسیار کمتر است. اما باید توجه داشت صرفا فقر آهن دلیل بروز کم‌خونی نمی‌باشد، در برخی مواقع کمبود ویتامین‌ها و املاح دیگری (نظیر ویتامین های B6، B12، اسید فولیک و کمبود روی یا مس) در بروز کم خونی دخیل هستند. حال نقش هر یک از مواد مذکورد در پیشگیری از بروز کم‌خونی چیست:

فولیک اسید: اسید فولیک با کمک سایر مواد مغذی از قبیل آهن، مس، ویتامین B6 و B12 کمک به تولید و بلوغ و تکامل گلبول های قرمز خون می کنند. اسید فولیک با کمک این مواد مغذی باعث تبدیل آهن از فرم Ferric (حالت ذخیره در کبد) به فرم Ferrous (حالت فعال و قابل استفاده) می شوند، بدون اسید فولیک بدن نمی تواند از آهن برای خون سازی استفاده کند. کمبود اسید فولیک علاوه بر بروز کم خونی سبب تجمع و رسوب آهن در کبد و سایر بافت های بدن می گردد.

ویتامین B12: ویتامین B12 برای تولید گلبول های قرمز و سفید، هموگلوبین، پلاکت ها و سایر اجزای تشکیل دهنده خون ضروری می باشد و کمبود آن می تواند باعث بروز کم خونی شدید و سایر بیماری های خونی گردد. گلبول های قرمز، پلاکت ها و بسیاری دیگر از اجزای خون در مغز استخوان تولید می شوند، فعالیت مغز استخوان به شدت وابسته به میزان کافی از ویتامین B12 است. کمبود این ویتامین نه تنها باعث بروز کم‌خونی شده بلکه باعث کاهش راندمان ذهن و حافظه، آسیب به سیستم اعصاب مرکزی و رشته‌های عصبی (میلین) نیز می‌گردد. 

ویتامین C: ویتامین C باعث جذب هرچه بیشتر آهن در روده ها می‌شود به همین جهت برای افرادی که مبتلا به کم خونی فقر آهن می باشند مفید است. با مصرف ویتامین ث جذب آهن در روده ها تا 4 برابر افزایش می یابد. اثربخشی ویتامین C در جذب آهن بر روی 200 زن باردار بررسی شد، میزان جذب آهن زمانی که با ویتامین C همراه بود بیش از سه برابر حالتی بود که بدون ویتامین C مصرف شده بود.

ویتامین B6: کمک به تولید RBC و هموگلوبین: این ویتامین به کمک سایر موادمغذی از قبیل، B12، آهن، اسیدفولیک برای تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین مورد نیاز می‌باشند. میزان کافی از vit.B6 برای جذب B12 از طریق دستگاه گوارش مورد نیاز است؛ به عبارتی کمبود Vit.B6 می‌تواند منجر به کمبود B12 شود.

مس و روی (زینک): مورد نیاز برای ساخته شدن آهن و استفاده بدن از آهن کمبود مس در بدن می‌تواند موجب بروز اختلالات عصبی شده و با مشکلات پوستی، کم‌خونی و خستگی نیز همراه است. کم‌خونی می‌تواند ناشی از کمبود برخی از ریز مغذی‌ها و عناصر معدنی باشد، کم‌خونی ناشی از کمبود مس تا حد بسیار زیادی از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن قابل تشخیص نیست و در این مورد باید بررسی‌های دقیق صورت گیرد. با توجه به نقش عناصر مختلف در خونسازی و پیشگیری از بروز کم‌خونی که پیش‌تر به آن پرداخته شد، لذا هر فردی باید در انتخاب بهترین نوع مکمل آهن دقت نماید تا کامل‌ترین نوع مکمل را مصرف کرده تا تمام مسیرهای منتهی به آنمی مسدود شود. 

برای مشاهده و خرید  مکمل فرو کامپلیت اینجا کلیک کنید.

Hershko C, et al. Decreased Treatment Failure Rates following Duodenal Release Ferrous Glycine Sulfate in Iron Deficiency Anemia Associated with Autoimmun Gastritis and Helicobacter pylori Gastritis. Acta Haematol 2007;118:19–26. - Nielsen P, et al. Bioavailability of Oral Iron Drugs as Judged by a 59Fe¬ Whole body Counting Technique in Patients with Iron Deficiency Anaemia. Drug Res. 2005? 55(7): 376-81. - Cancelo-Hidalgo MJ, et al.Tolerability of different oral iron supplements: a systematic review. Curr Med Res Opin 2013. 29(4):291–303. - Sharma P, et al. Effect of iron folic acid in combination with or without acsorbic acid on hematological and biochemical parameters in pregnant women. Int J Community Med Public Health 2016 ;3(8):2070-7. - Hacibekiroglu T et al. Evaluation of serum levels of zinc, cooper, and helicobacter pylori HgG and IgA in iron deficiency anemia cases. 2015; 19: 4835-40.