ترکیب طبیعی بربرین، درمانی بالقوه برای سندرم متابولیک

سندرم متابولیک به عنوان یک بیماری شایع و همه گیر در سراسر جهان و یک نگرانی مهم بهداشتی مطرح است. این بیماری، مجموعه ای از اختلالات است که با شاخص های چاقی مرکزی، پرفشاری خون، بالا بودن قندخون ناشتا، افزایش تری گلیسرید خون و پایین بودن HDL تعیین می شود. بر اساس این تعریف، وجود 3 معیار از 5 معیار تعریف شده، دلیلی بر وجود سندرم متابولیک در فرد است. در افراد مبتلا به سندرم متابولیک، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، سکته مغزی، استئوآرتریت، برخی سرطان ها و مرگ و میر بیش از سایرین است. با توجه به هزینه های بالای سندرم متابولیک برای فرد و سیستم سلامت، یافتن ترکیباتی ایمن با پتانسیل بالا جهت پیشگیری و درمان حائز اهمیت است. با توجه به مطالعات آزمایشگاهی و تجارت بالینی، بربرین به عنوانی ترکیبی طبیعی و ارزشمند، در این حیطه مطرح است.

بربرین، یک ترکیب آلکالوئیدی است که جداسازی آن از گیاهان متعددی مانند زرشک، مهر طلا، ریشه طلایی چینی، گودوچی، ریشه زرد‏ و خشخاش خاردار گزارش شده است. در آسیا، استفاده از ساقه، پوست ساقه، ریشه‌ها و پوست ریشه ی گیاهان غنی از بربرین، به ویژه گونه‌های بربریس مانند زرشک، قدمتی دیرینه دارد. به طوری که استفاده از میوه ی زرشک به عنوان عامل تصفیه خون، در لوح‌های رسی بدست آمده از کتابخانه امپراطوری آشوری، آورده شده است. 
در آیورودا و طب سنتی چین، گونه‌های زرشک به علت محتوای بربرینی در درمان دیابت، اسهال، روماتیسم، بزرگ شدن کبد و طحال، همورویید، سو هاضمه، مشکلات کلیوی و التیام سریع زخم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین گیاهان دارای بربرین، به علت قابلیت مهار رشد و کشندگی باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل ها و کرم‌های روده‌ای، در درمان طیف وسیعی از عفونت های مرتبط با این عوامل بیماری زا به کار گرفته می شوند. در طب یونانی گیاهان حاوی بربرین و به ویژه زرشک، در درمان آسم، زردی، درد دندان، ورم ملتحمه، زخم معده و بیماری‌های پوستی استفاده می‌شوند. 

علاوه بر کاربردهای سنتی بربرین و گیاهان حاوی آن، امروزه با اثبات اثرات درمانی متعدد، نظر بسیاری از محققان  حوزه ی پزشکی نوین به این ترکیب طبیعی جلب شده است. برخی از فعالیت های بیولوژیکی بربرین عبارتند از اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی، ضد میکروبی، ضد حساسیتی، کاهنده ی چربی و قند خون، محافظت کبدی، تنظیم عملکرد سیستم ایمنی، محافظت از سلول های عصبی، ضد چاقی، ضد سرطانی و ضد پلاکتی. همچنین کاربرد بربرین در بهبود اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب نیز گزارش شده است. 

برای مطالعه بیشتر: ارزیابی اثرات بربرین در بیماری کرونا

اثرات بربرین در کاهش قند خون و مدیریت دیابت
سندرم متابولیک موجب افزایش بروز بیماری دیابت می گردد. این بیماری به عنوان یک مسئله بهداشت جهانی و یکی از رایج ترین اختلالات متابولیکی است که شیوع آن به ویژه در کشورهای در حال توسعه، رو به افزایش است. ویژگی اصلی این بیماری، افزایش سطح گلوکز خون ناشی از مقاومت در برابر انسولین و یا کمبود آن است. ترکیب طبیعی بربرین قادر است از طرق مختلفی نظیر افزایش متابولیسم گلوکز، بازسازی سلول های بتای پانکراس، تحریک ترشح انسولین، بهبود حساسیت به انسولین، مهار گلوکونئوژنز، مهار آنزیم های آلفا گلیکوزیداز و آلفا آمیلاز، تعدیل میکروبیوتای روده و مهار جذب روده ای گلوکز، در کاهش قند خون موثر باشد. 

نتایج مطالعات بالینی متعدد نیز نشان می دهد که استفاده از بربرین در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، به طور معناداری سطح گلوکز خون ناشتا، سطح گلوکز خون بعد از غذا و سطح هموگلوبین گلیکوزیله را کاهش داده است. همچنین، آنالیز داده های حاصل از پژوهش ها نشان می دهد که ترکیب بربرین و داروهای کاهنده ی قند خون، نسبت به مصرف داروها به تنهایی، موفق تر عمل کرده است. با توجه به آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت که بربرین می تواند به عنوان یک درمان بالقوه ی جایگزین در افراد مبتلا به دیابت، مطرح باشد. این کارآیی به ویژه در افرادی که قادر به استفاده از داروهای ضد دیابتی موجود نیستند، حائز اهمیت است.

اثرات بربرین در چاقی
چاقی یکی از مشخصه های اصلی سندرم متابولیک است که به علت تغییر در سبک زندگی افراد، بیش از پیش مشاهده می گردد. این اختلال افراد را در معرض خطراتی مانند ابتلا به دیابت نوع ?، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و کلسترول بالا  قرار می‌دهد. بربرین یکی از معدود ترکیباتی است که قادر به  فعال کردن آنزیم AMPK است. این آنزیم در بدن انسان نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بازی می‌کند. فعال‌سازی AMPK باعث افزایش سوخت چربی در میتوکندری و کاهش تجمع چربی می گردد. علاوه بر نقش بربرین در فعالسازی AMPK، این ترکیب با افزایش مصرف انرژی، محدود کردن افزایش وزن، مهار آدیپوژنز (چربی زایی)، تاثیر بر آپوپتوز چربی، افزایش فعالیت بافت چربی قهوه‌ای و افزایش تبدیل غذا به گرما، در درمان چاقی موثر است. بربرین، با توجه به اثرات ضد چاقی تایید شده در کنار قابلیت افزایش حساسیت به انسولین و تنظیم متابولیسم چربی می تواند درمانی بالقوه در سندرم متابولیک باشد. نتایج مطالعات بالینی نیز به اثرات مثبت مصرف گیاهان حاوی بربرین مانند زرشک در کاهش وزن و شاخص توده بدنی افراد مبتلا به چاقی اشاره دارد.

اثرات بربرین در فشار خون بالا
بربرین با تحریک آزادسازی نیتریک اکسید و اتساع شریان ها، به بهبود جریان خون و کاهش فشار خون کمک می کند. همچنین نشان‌داده شده‌است که بربرین مانند یک مسدود کننده کانال کلسیم عمل می‌کند تا فشار خون بالا و سخت‌شدگی عروقی را کاهش دهد. علاوه بر این، گزارش شده‌ که بربرین با بهبود عملکرد اندوتلیال عروقی، به عنوان درمان کمکی در بیماران دیابتی که به فشار خون بالا نیز مبتلا هستند، موثر است. مطالعات حیوانی بر روی موش‌های صحرایی دیابتی نشان می دهد که بربرین نه تنها قند خون را کاهش می دهد، بلکه در اتساع عروق و کاهش فشار خون نیز مفید است.

اثرات بربرین در بهبود پروفایل لیپیدی
برخی شواهد نشان می دهد که بربرین می تواند به کاهش کلسترولLDL، افزایش HDL و کاهش تری گلیسیرید کمک کند. این اثرات در مطالعات آزمایشگاهی و بالینی متعدد گزارش شده است. مکانیسم احتمالی اثر بربرین مشابه با مهار کننده های (PCSK9) می باشد، با مهار عملکرد  این آنزیم، تعداد بیشتری از گیرنده‌های لیپوپروتئین کم‌چگالی بر سطح سلول نمایان می شود. گیرنده های لیپوپروتئین کم‌چگالی، با اتصال بهLDL، آن ها را از مایعات برون‌سلولی جذب کرده و به‌درون سلول می‌کشند و سطح آن را در خون پایین می ‌آورند.
این ترکیب آلکالوئیدی، جذب کلسترول اضافی موجود در سرم توسط کبد را تحریک می‌کند و با انتقال کلسترول به کبد، در پایین آوردن کلسترول کل و تری گلیسیرید کل کمک می کند. علاوه بر این، بربرین، با کمک به کاهش جذب کلسترول در روده‌ها و افزایش دفع کلسترول در مدفوع و تحریک تبادل کلسترول به اسید صفراوی اثرات خود را اعمال می کند. همچنین بربرین با تحریکAMPK، سنتز اسیدهای چرب را محدود می کند. مطالعات بالینی نشان می دهند تجویز بربرین (2000- 1200 میلی‌گرم در روز) به مدت حداقل 2 ماه، به طور معنی‌داری سطوح کلسترول تام و LDL، را کاهش می دهد و چنانچه مصرف بربرین با یک رژیم غذایی کم چرب همراه باشد، اثرات مثبت حاصل، افزایش می یابد.

اثرات بربرین در بیماری های قلبی- عروقی
بیماری‌های قلبی- عروقی از جمله علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان هستند. اگرچه پیشگیری و درمان در 20 سال گذشته پیشرفت زیادی داشته‌است، اما مرگ و میر ناشی از آن ها هنوز هم بسیار بالا است. درمان های دارویی موجود نظیر استاتین ها، مسدود کننده‌های گیرنده بتا، نیترات‌ها، داروهای ضد انعقاد و آنتی ترومبوتیک به طور گسترده استفاده می‌شوند. علی‌رغم شواهد گسترده مبنی بر کارآمد بودن این داروها، پیامدهای بالقوه مضر آن‌ها همچنان چالش‌های مهمی است. بنابراین، نیاز به روش‌های درمانی جایگزین و مکمل جود دارد. ترکیب بربرین با دارا بودن اثرات فارماکولوژیکی برجسته و ایمنی بالا، به عنوان یکی از امیدوارکننده‌ترین داروهای طبیعی در محافظت قلبی– عروقی و کمک به درمان بیماری های مرتبط با آن مطرح است.

از مهم ترین بیماری های قلبی– عروقی می توان به آترواسکلروزیس یا تصلب شرایین اشاره کرد. آترواسکلروزیس، شرایطی است که در آن شریان ها به دلیل تجمع پلاک چربی تنگ می شوند و انعطاف خود را از دست می دهند. بربرین با تعدیل وقایع سلولی پیش آتروژنیک، اثرات حفاظتی را در برابر آترواسکلروز اعمال می‌کند. نقش بربرین در مهار آترواسکلروز شامل بهبود اختلال عملکرد اندوتلیال، جلوگیری از تکثیر و مهاجرت سلول‌های ماهیچه‌ای صاف، کاهش چسبندگی مونوسیت ها، سرکوب سایتوکاین های التهابی، ممانعت از تجمع کلسترول و تجمع پلاکتی می باشد. این نتایج در مطالعات پیش بالینی نیز تایید شده است. علاوه بر این، اثرات استفاده از بربرین در نارسایی احتقانی قلب، آریتمی و هایپرتروفی قلبی نیز گزارش شده است.
همچنین این ترکیب، از عوارض قلبی عروقی مرتبط با دیابت، مانند کاردیومیوپاتی دیابتی، فیبروز قلبی، آسیب اندوتلیال، نقص عملکرد سلول‌های پیش‌ساز اندوتلیال و انقباض عروقی نیز جلوگیری می‌کند.

علاوه بر اثرات مستقیم بربرین در بیماری های قلبی- عروقی، نقش این ترکیب ارزشمند در کاهش ریسک فاکتورهای مرتبط با بیماری های قلبی– عروقی نظیر بالا بودن سطوح در گردش کلسترول خون، به ویژه LDL، فشار خون بالا و هیپرگلیسمی نیز حائز اهمیت است. 

در ادامه می توانید محصولات حاوی بربرین در داروکده را مشاهده نمایید:

کپسول گلوکوبر 300
کپسول تورن ریسرچ بربرین او پی دی فارما
کپسول سنسولین او پی دی فارما
کپسول لیورتین پلانتا
قرص لیورکر هلث اید
کپسول لیپوهرب گل دارو
شربت هپاتوبایل فراطب
شربت امبرباریس دتوکسیفایر هرباکینگ
کپسول ایمونستیم طلایی گل دارو
محلول رها گل دارو
کپسول رها گل دارو

References
Ma YG, Liang L, Zhang YB, Wang BF, Bai YG, Dai ZJ, Xie MJ, Wang ZW. Berberine reduced blood pressure and improved vasodilation in diabetic rats. J Mol Endocrinol. 2017; 59(3): 191-204
Cai Y, Xin Q, Lu J, Miao Y, Lin Q, Cong W and Chen K (2021) A new therapeutic candidate for cardiovascular diseases: berberine. Front. Pharmacol. 2021;12: 631100-631114
Suadoni MT, Atherton I. Berberine for the treatment of hypertension: A systematic review. Complement Ther Clin Pract. 2021; 42: 101287-101327
Wang Y, Zidichouski JA. Update on the benefits and mechanisms of action of the bioactive vegetal alkaloid berberine on lipid metabolism and homeostasis. Cholesterol. 2018; 1-17
Zhou M, Deng Y, Liu M, Liao L, Dai X, Guo C, Zhao X, He L, Peng C, Li Y. The pharmacological activity of berberine, a review for liver protection. Eur J Pharmacol. 2021; 890: 173655-17667
Cui HX, Hu YN, Li JW, Yuan K, Guo Y. Preparation and evaluation of antidiabetic agents of berberine organic acid salts for enhancing the bioavailability. Molecules. 2018; 24(1):103-112
Zhao JV, Yeung WF, Chan YH, Vackova D, Leung JYY, Ip DKM, Zhao J, Ho WK, Tse HF, Schooling CM. Effect of berberine on cardiovascular disease risk factors: a mechanistic randomized controlled trial. Nutrients. 2021; 13(8): 2550-2560
Feng X, Sureda A, Jafari S, Memariani Z, Tewari D, Annunziata G, Barrea L, Hassan STS, Šmejkal K, Malaník M, Sychrová A, Barreca D, Ziberna L, Mahomoodally MF, Zengin G, Xu S, Nabavi SM, Shen AZ. Berberine in cardiovascular and metabolic diseases: from mechanisms to therapeutics. Theranostics. 2019; 9(7): 1923-1951
Och A, Podgórski R, Nowak R. Biological activity of berberine-a summary update. Toxins (Basel). 2020; 12(11): 713-739
Neag MA, Mocan A, Echeverría J, Pop RM, Bocsan CI, Cri?an G, Buzoianu AD. Berberine: botanical occurrence, traditional uses, extraction methods, and relevance in cardiovascular, metabolic, hepatic, and renal disorders. Front Pharmacol. 2018; 9: 557-587