همه چیز درباره سرماخوردگی کودکان

سرماخوردگی یکی از بیماری‌های شایع به خصوص در فصل زمستان است. سرماخوردگی هم در کودکان و هم در بزرگسالان ایجاد می‌شود. ولی معمولاً فواصل سرماخوردگی در کودکان نسبت به بزرگسالان کمتر است و کودکان بیشتر دچار سرماخوردگی می‌شوند. بیش از 200 نوع ویروس در ایجاد سرماخوردگی نقش دارند و علائم سرماخوردگی بستگی به نوع ویروس دارد. اما به طور کلی علائم سرماخوردگی شامل: تب خفیف، آبریزش بینی، گلودرد و خارش گلو، سردرد، آبریزش چشم، احساس خستگی مختصر، احتقان و سرفه است.

بیشتر بخوانید: گلو درد استرپتوکوکی چیست؟

به دلیل اینکه عامل سرماخوردگی ویروسی است به راحتی می تواند به دیگران سرایت کند. ویروس سرماخوردگی به وسیله عطسه، سرفه و حتی تنفس می تواند در فضا پخش شود و به دیگران منتقل شود. علاوه بر این ویروس سرماخوردگی به راحتی از طریق دست های آلوده فرد بیمار به سایرین منتقل می شود.
کودکان به دلیل اینکه هنوز نسبت به بسیاری از انواع ویروس های سرماخوردگی مقاوم نشده اند بیشتر از بزرگسالان دچار سرماخوردگی می‌شوند. علاوه بر این به دلیل حضور کودکان در مکانهای شلوغ مثل مدرسه و یا مهدکودک احتمال ابتلای آنها به سرماخوردگی بیشتر از بزرگسالان است.

والدین لازم است نسبت به داروهای سرماخوردگی که نیاز به تجویز پزشک ندارد آگاهی کافی داشته باشند. برخی از داروها برای کاهش تب، آبریزش بینی و برخی دیگر از علائم سرماخوردگی در داروخانه‌ها بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند. البته والدین باید از میزان و طریقه مصرف آنها اطلاع کافی داشته باشند. لازم به ذکر است که مصرف هر گونه دارو در کودکان زیر دو سال بدون تجویز پزشک ممنوع است. و در صورت سرماخوردگی کودکان زیر دو سال والدین نباید به هیچ عنوان بدون تجویز پزشک به کودک دارو بدهند.

در صورت وجود تب در کودک چه باید کرد
پزشکان معتقدند تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد مهم است و والدین باید دقت کافی در این زمینه داشته باشند. تب خفیف در سرماخوردگی مسئله ای شایع است اما در صورتی که کودک زیر شش ماه سن دارد، در صورت بروز هر میزان تب حتماً باید نزد پزشک برده شود. علاوه بر این سایر مواردی که نیاز به بررسی و پیگیری دارند عبارتند از: ادامه تب پس از دو روز از شروع بیماری، وجود تب در کودکانی که هنوز واکسینه نشده اند و همراه بودن برخی علائم مانند سردرد شدید با تب. در مواردی غیر از این موارد در صورتی که کودک بالای دو سال سن دارد و دچار تب زیر 38 درجه سانتیگراد همراه با علائم سرماخوردگی است والدین می‌توانند برای کنترل تب از داروهای تب بر مانند استامینوفن استفاده کنند. هرگز به کودکان آسپیرین ندهید زیرا آسپرین ممکن است در کودکان باعث ایجاد سندروم ری گردد. سندروم ری یک بیماری نادر و بسیار جدی است که روی کبد و مغز کودک تاثیر می گذارد.

یکی دیگر از راهکارها برای پایین آوردن تب کودک استفاده از پاشویه و یا حوله مرطوب بر روی پیشانی کودک است. هرگز برای پاشویه کودک از آب سرد و یا آب حاوی الکل استفاده نکنید. روی کودک تب دار را زیاد نپوشانید و از یک روانداز نسبتاً نازک استفاده کنید. در صورتی که نوزاد دچار خشکی دهان و زبان شده باشد و یا ادرار کودک خیلی کم شده و یا از خوردن شیر امتناع می کند حتما سریعاً باید به پزشک مراجعه کنید. در کودکان بزرگتر در صورت بروز کم آبی بدن باید حتما کودک نزد پزشک برده شود. علائم کم آبی در کودکان می‌تواند شامل: عدم تمایل کودک به نوشیدن مایعات، میزان بسیار کم ادرار و عملکرد غیر طبیعی کودک باشد.

 چه موقع باید با پزشک اطفال مراجعه شود
علاوه بر تب و کم آبی برخی علائم دیگر نیز نیازمند بررسی و مراجعه به پزشک هستند. در صورتی که سن کودک کمتر از یک سال باشد و فکر می کنید دچار علائم آنفولانزا شده و یا کودک به اندازه کافی شیر نمی خورد و ادرار نمی کند لازم است حتما کودک را نزد پزشک ببرید. علاوه بر این در صورت وجود ترشحات زرد یا سبز رنگ بینی، وجود هر کدام از علائم پس از 10 روز و یا وجود ترشحات در چشم کودک لازم است کودک را نزد پزشک ببرید. در صورت بروز علائم شدید بیماری، اشکال در تنفس و وجود راش های پوستی لازم است سریعا کودک را به مراکز درمانی منتقل کنید.

برای مطالعه بیشتر: 10 سوال رایج درباره آنفولانزا

آیا سوپ مرغ واقعا برای سرماخوردگی کودکان مفید است؟
جواب این سوال بله است. تحقیقات نشان می دهند که سوپ مرغ باعث کاهش التهاب می‌شود. همچنین سوپ مرغ یک وعده غذایی مفید است و مانع از کم آبی بدن کودک می شود. بنابراین بهتر است در طول سرماخوردگی به کودک سوپ مرغ بدهید. بهتر است با استفاده از دستگاه بخور گرم یا سرد محیط را مرطوب نگه دارید تا احتقان و گرفتگی بینی کودک بهتر شود. مالیدن قطره منتول روی قفسه سینه کودک نیز می تواند به رقیق شدن ترشحات بینی و تنفس بهتر کودک در حین سرماخوردگی کمک کند. از اضافه کردن هر گونه دارویی داخل دستگاه بخور برای کودکان زیر دو سال به شدت بپرهیزید. در صورت التهاب اطراف و زیر بینی کودک به دلیل پاک کردن مداوم با دستمال می توانید آن ناحیه را با وازلین چرب کنید.

برای گلودرد و سرفه ناشی از سرماخوردگی کودک چه می توان کرد؟
اغلب اوقات سرما خوردگی در کودکان با گلو درد همراه است که ممکن است 4 تا 5 روز طول بکشد. برای بهبود نسبی گلودرد و سرفه در کودکان بالای دو سال می توانید نصف قاشق مرباخوری عسل را همراه با کمی آب لیموی تازه در یک لیوان آب ولرم مخلوط کرده به کودک بدهید. می توانید از چای بسیار کمرنگ به جای آب ولرم استفاده کنید. هرگز به کودکان زیر یک سال عسل ندهید زیرا مصرف عسل در کودکان زیر یک سال ممنوع است. در داروخانه ‌ها آبنبات های موجود است که می‌تواند به کاهش گلو درد کمک کند. می‌توان از این آبنبات ها در کودکان بالاتر از شش سال استفاده کرد تا گلو درد آن‌ها تسکین یابد. یکی دیگر از روش‌های بسیار موثر در کاهش گلو درد غرغره آب نمک رقیق است. یک قاشق چای خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و به کودک بدهید تا غرغره کند البته این کار نیز فقط در کودکان بالای 6 سال که قادر به غرغره کردن هستند امکان پذیر است. لازم به ذکر است که گلودرد استرپتوکوکی حتما باید تحت درمان با آنتی‌بیوتیک مناسب قرار گیرد. بنابراین در صورت هر گونه گلودرد چرکی لازم است کودک حتما نزد پزشک برده شود تا داروی لازم برای وی تجویز گردد.

از چه سنی می توان به کودک داروی سرفه و سرماخوردگی بدون تجویز پزشک داد؟
داروهای درمان سرفه و سرماخوردگی که در داروخانه ها موجود بوده و نیازی به تجویز پزشک ندارند نباید برای کودکان زیر 4 سال بدون تجویز پزشک مورد استفاده قرار گیرند. این داروها ممکن است در کودکان زیر چهار سال عوارض جانبی جدی ایجاد کنند که حتی زندگی کودک را تهدید کند. برای کودکان زیر چهار سال می توانید از درمان های کمکی مثل بخور گرم یا سرد، دادن مایعات اضافی و سوپ مرغ استفاده کنید و در صورت لزوم مصرف دارو این کار باید تحت نظر پزشک صورت گیرد. در صورتی که به کودک داروهای سرما خوردگی ترکیبی مثل شربت سرما خوردگی کودکان می دهید حتماً بروشور آن را به دقت بخوانید و بدانید که حاوی چه داروهایی است. مثلا برخی داروهای سرما خوردگی حاوی استامینوفن و آنتی‌هیستامین هستند و نباید همزمان با یک آنتی هیستامین دیگر مصرف شوند زیرا میزان آن از حد مجاز بیشتر می شود.

 کدام داروی سرفه را می توان به کودک داد؟
دکونژستانت ها باعث کاهش احتقان بینی می شوند. این دسته داروها به صورت قطره بینی و یا به صورت داروهای خوراکی موجود هستند. قطره بینی نباید بیش از 2 تا 3 روز بدون تجویز پزشک مورد استفاده قرار گیرد. شربت اکسپکتورانت باعث رقیق شدن خلط سینه شده و به بهبود سرفه کمک می‌کند. بهتر است در دوره مصرف اکسپکتورانت مایعات زیاد به کودک داده شود تا دارو اثر دهی بهتری داشته باشد. در صورت وجود سرفه های خلط دار نباید از داروهای ضد سرفه استفاده شود زیرا مانع تخلیه خلط شده و مشکل ایجاد می کند. حتی اگر این سرفه ها باعث بی خوابی شبانه کودک هم بشود نباید از داروهای ضد سرفه استفاده کرد. فقط می‌توان از داروهای خلط آور استفاده شود. مجدداً لازم به ذکر است که مصرف هرگونه داروی سرماخوردگی در کودکان زیر چهار سال فقط با تجویز پزشک امکان پذیر است.

چطور می توان از میزان درست مصرف داروها اطلاع یافت؟
دوز مصرفی اغلب داروها بر حسب سن و وزن کودک تنظیم شده اند. حتما قبل از دادن هر دارویی به کودک بروشور آن را به دقت مطالعه کنید تا از میزان مصرف و عوارض جانبی آن اطلاع یابید. علاوه بر این لازم است که علامت های اختصاری برای تعیین دوز دارو مثل میلی گرم قاشق چایخوری و قاشق مربا خوری را بدانید.

 آیا لازم است کودک را برای خوردن دارو از خواب بیدار کرد؟
استراحت یکی از بهترین درمان های سرماخوردگی محسوب می شود بنابراین لازم نیست کودک را برای مصرف داروهایی مثل داروی سرفه و آبریزش بینی از خواب بیدار کنید. می‌توانید این کار را به بعد از بیداری کودک موکول کنید. اما چنانچه دارو آنتی بیوتیک باشد و یا دارویی باشد که پزشک روی مصرف به موقع آن تأکید کند لازم است کودک را از خواب بیدار کرده و دارو به وی بدهید. همچنین در صورت وجود تب در کودک برای جلوگیری از بالا رفتن تب در صورت نیاز می توانید کودک را برای مصرف داروی تب بر از خواب بیدار کنید. در غیر این صورت اجازه دهید کودک استراحت کند. لازم به ذکر است مصرف داروهای بدون نیاز به تجویز پزشک نباید بیش از سه روز به طول بیانجامد و در صورت وجود علائم و نیاز به مصرف دارو باید کودک را نزد پزشک ببرید.

آیا واقعا لازم است که برای دادن دارو به کودک از پیمانه مخصوص استفاده شود؟
در مورد برخی داروها عدم استفاده از پیمانه مخصوص دارو مشکلی ایجاد نمی کند به شرطی که انواع قاشق ها مثل قاشق مربا خوری قاشق چای خوری و غیره را به درستی شناخته و گنجایش آن را بدانید. اما برای مصرف داروهایی مثل آنتی بیوتیک بهتر است از پیمانه خود دارو استفاده کنید. بهتر است یک بار به دقت اندازه قاشق مربا خوری و چایخوری و سایر موارد ذکر شده روی داروها را بررسی کرده و بدانید که منظور از قاشق مربا خوری چند سی سی شربت است تا مشکلی ایجاد نشود و دارو را به اندازه به کودک بدهید.

اگر کودک استفراغ کند لازم است دارو را دوباره مصرف کند؟
گاهی اوقات کودک بعد از مصرف دارو استفراغ می کند و شما شک می کنید که بخشی یا همه دارو توسط کودک برگردانده شده است. در این حالت اغلب والدین وسوسه می شوند که دوز دارو را مجددا تکرار کنند. اما این کار درست نیست شما نمی دانید که چه مقداری از دارو بلعیده شده و چه مقداری برگردانده شده و ممکن است با تکرار مجدد دوز دارو کودک را در معرض خطر مصرف بیش از اندازه دارو قرار دهید. اگر کودک مزه دارو را دوست ندارد و فکر می کنید به این دلیل آن را برمی گرداند از دکتر داروساز کمک بگیرید تا ببینید آیا این دارو در طعم دیگری نیز عرضه می شود و یا خیر و یا اینکه می توانید آن را همراه با غذا یا نوشیدنی مورد علاقه کودک به وی بدهید  یا خیر.

داروی مخصوص اطفال در منزل موجود نیست آیا می توان دارویی بزرگسالان را نصف کرد و به کودک داد؟
هرگز این کار را نکنید زیرا تنها کاری که به نظر شما درست می آید این است که مقدار دارو را نصف کرده به کودک بدهید ولی در برخی مواقع اجزای سازنده داروی کودکان با بزرگسالان متفاوت است و می‌تواند مشکل برای کودک به وجود بیاورد. تنها از داروهایی در کودکان استفاده کنید که روی برچسب آنها مقدار مصرف دارو برای کودکان نیز قید شده باشد.
 
هیچوقت دارو را به عنوان آبنبات به کودک ندهید
کودکان به خصوص در سنین کمتر علاقه خاصی به تقلید از کارهای بزرگسالان دارند بنابراین نکات زیر را همیشه در نظر داشته باشید.
- از مصرف داروهای خود جلوی چشم کودکان خودداری کنید.
- روی هیچ دارویی نام آبنبات نگذارید.

 

 -هیچوقت داروهای شیرین و خوشمزه کودکان مثل ویتامین ها را به عنوان جایزه به آنها ندهید. بهتر است پس از دادن داروهای خوشمزه به کودک یک نوشیدنی مورد علاقه وی را بدهید تا طعم خوشمزه دارو برای وی ماندگار نشود و احساس نکند که این طعم خوشمزه مربوط به دارو است و بعدا بدون اطلاع شما از آن دارو بخورد.