آرتروز و درمان آن

آرتروز از شایع ترین بیماری های مفصلی است که در اثر تخریب مفصل های گوناگون ایجاد می شود. این بیماری میلیون ها نفر در جهان به ویژه افراد مسن را تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری به صورت آهسته پیشرفت کرده و انسان را دچار دردهای متناوبی می سازد.
شروع این تغییرات معمولا در سنین جوانی در مفاصل فرد ایجاد می گردد که در بعضی مفاصل مثل شانه و زانو ابتدا به صورت نرمی غضروف مفصلی یا کندرومالاسی شروع شده که در صورت عدم درمان منجر به سائیدگی سطح مفصلی غضروف ها یا استئوآرتریت خواهد شد.

شکایت این بیماران به صورت درد با تورم و یا بدون تورم مفصل می باشد. اکنون دانشمندان، طبق بررسی های آماری، نشان داده اند که در صد ایجاد تغییرات دژنراتیو در افراد بلند قد غیر ورزشکار و با حجم عضلات کم، بیشتر از افرادی می باشد که دارای قد کوتاه و عضلات قوی و ورزشکارند، می باشد. چون عضلات قوی اطراف مفصل، نقش حمایتی بسیار مهمی از مفاصل بازی کرده و عملا میزان سائیدگی مفصل را بسیار کاهش می دهند.
امروزه بسیاری از جوانان از درد های مفاصل در سنین جوانی رنج می برند و این به دلیل کم تحرکی در زندگی ماشینی امروز است.

جهت پی بردن به بیماری آرتروز لازم است شناختی از ساختار مفصل و غضروف داشته باشیم:
غضروف ماده ای است لغزنده و تحت فشار که در انتهای استخوان قرار داد.
بافت غضروف از سه قسمت اصلی تشکیل شده است که شامل:
1- سلولهای غضروفی به نام کندروسیت ها.
2- رشته های بافت غضروفی شامل کلاژن نوع یک و دو و رشته های الاستیک.
3- ماده ژله ای زمینه ای غضروف که حالت نیمه جامد دارد و حاوی هفتاد درصد آب و مواد قندی_پروتئینی است.
این ماده که تشکیل دهنده مفصل است همواره در معرض فرسایش قرار دارد. مفصل و غضروف درون آن با پرده هایی به نام غشاهای سینوویال احاطه می شوند که مایعی را به داخل کپسول مفصلی ترشح می کند. این مایع با محافظت و نرم کردن غضروف موجب حرکت آزاد مفصل می شود. بدن با بازسازی غضروف که دائما در حال فرسایش است غضروف های سائیده شده را جایگزین می کند. مادامی که این فرآیند یعنی خارج کردن غضروف های فرسوده و بازسازی غضروف جدید تعادل داشته باشند مفاصل نیز سالم می مانند.

بیشتر بخوانید: علل و عوامل زانودرد

از آغاز 40 تا 50 سالگی سرعت ترمیم مفاصل شروع به کم شدن می کند و اگر این آهستگی زیادتر شود، روز به روز سلول های مفاصل با تحمل کار زیاد ناتوان تر می شوند و این آغاز آرتروز است.
اولین قسمتی که در آرتروز آسیب می بیند غضروف است که نا هموار و فرسوده می شود. بعد از تخریب غضروف استخوان های مجاور دچار ضایعه می گردند و در آخر سفت شدن مایع مفصلی و کپسول مفصلی رخ می دهد.
آرتروز بیشتر مفاصل تحت فشار از جمله مفصل انگشت، زانو، لگن و کمر را درگیر می کند و مفاصل مچ، آرنج و شانه کمتر درگیر می شوند.

اصلی ترین علایم آرتروز
آرتروز علایم زیادی دارد ولی سه علامت آن شایع تر و مشخص تر هستند:
1- خشکی پس از استراحت؛ به این معنی که گاهی اوقات وقتی مفصل به مدت طولانی بی حرکت مانده و بخواهد فعالیت کند درد خواهد داشت. شاید دیده باشید که بیماران مبتلا به آرتروز زانو، صبح ها که از خواب بیدار می شوند به سختی راه می روند اما بعد از مدتی کم کم راه رفتنشان به حالت عادی باز می گردد. خشکی مفاصل بعد از یک دوره طولانی عدم فعالیت، بسیار شایع است ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می کشد.
2- کاهش انطاف پذیری؛ به همین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمی توانند به راحتی مفاصل خود را خم و راست کنند و برای علامت بعدی هم می توان به درد در مفصل اشاره کرد. توصیه می شود کسانی که بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند حتما به پزشک مراجعه کنند.
3- درد که با پیشرفت بیماری ایجاد می شود، تغییر وضعیت عناصر مفصلی همانند التهاب تاندون ها و بورس ها، ضخیم شدن پرده سینوویال و درگیر شدن استخوان های زیر غضروف که از عوامل مهم ایجاد درد مفصل زانو می باشند.
4- احتمال ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل که به کیست بیکر (Baker Cyst) معروف است.

تفاوت روماتیسم با آرتروز:
آرتروز و روماتیسم دو بیماری هستند که تعداد زیادی از مردم را در سنین مختلف درگیر خود می کنند، اما از آنجا که علایم و نشانه های این دو بیماری شباهت زیادی با هم دارند، اغلب بیماران در تشخیص آن ها دچار اشتباه می شوند.

آرتروز (استئوآرتریت)
شایع ترین بیماری مفصلی و مهم ترین علت ناتوانی مزمن در سالمندان به شمار می رود. آرتروز مفاصل لگن در مردان و آرتروز مفاصل انگشت ها و زانو در زنان شایع تر است. تفاوت های نژادی در بروز آرتروز ثابت شده اما میزان تاثیر وراثت یا شیوه زندگی، هنوز مبهم است.
- علایم: درد مفصلی اغلب به صورت درد عمقی است که با حرکت مفصل تشدید و با استراحت تسکین می یابد اما در اثر پیشرفت بیماری ممکن است به صورت دائمی درآید، درد و خشکی مفصل پس از مدتی بی حرکت ماندن بروز می کند ولی معمولا کمتر از چند دقیقه طول می کشد. به علت عدم استفاده یا استفاده نادرست از عضلات، تغییر شکل و محدودیت حرکت مفصل ایجاد می شود. در بسیاری از بیماران، بیماری تثبیت می شود و در برخی دیگر حتی پسرفت می کند.

روماتیسم (آرتریت روماتویید)
یک بیماری سیستمیک مزمن با علت ناشناخته است. وجه مشخصه آن التهاب مفاصل محیطی با توزیع متقارن است که سیر کاملا متغیر دارد. برخی بیماران ممکن است فقط دچار بیماری خفیف کوتاه مدت و آسیب جزیی در مفصل شوند. این بیماری زنان را 3 برابر بیشتر از مردان درگیر می کند. شروع بیماری اغلب در سنین 35 تا 50 سالگی است. استعداد ژنتیکی نیز موثر است، به طوری که بروز بیماری در بستگان درجه اول افراد مبتلا 4 برابر بیشتر است.
علائم: تقریبا در دو سوم افراد، این بیماری به صورت بی سروصدا و همراه با خستگی زودرس، بی اشتهایی، ضعف عمومی، کاهش وزن و علائم مبهم عضلانی اسکلتی شروع می شود. درگیری متقارن برخی مفاصل به ویژه مفاصل دست، مچ دست، زانو و پا به تدریج ظاهر می شود.

بیشتر بخوانید: درد مفصل

درمان آرتروز
درمان آرتروز را هرچه سریع تر باید شروع کرد تا از تخریب بیشتر مفصل پیشگیری شود.
چندین نوع درمان برای آرتروز وجود دارد. آرتروز را با عواملی چون تغذیه، ورزش، دارو و جراحی می توان کنترل نمود.

درمان های غیر دارویی
تغذیه: تغذیه شما باید وزنتان را ایده آل نگه دارد زیرا اضافه وزن بدن مهم ترین عامل اعمال فشار زیاد روی مفصل است. با کاهش وزن، فشار وارد بر مفصل تعدیل و درد و سفتی مفصل کاهش می یابد.
شواهدی وجود ندارد که خوردن یا نخوردن غذای خاصی در بهبود بیماری تاثیر داشته باشد. تنها مهم است که غذای سالم حاوی مقادیر کم چربی و مقادیر زیاد فیبر از دسته های غذایی مختلف (نان، میوه، سبزی، ماهی، گوشت، حبوبات، شیر کم چرب، پنیر، ماست) بخورید تا به این ترتیب تمام مواد مورد نیاز بدنتان فراهم گردد.
از خوردن مقادیر زیاد چربی، کلسترول، شکر و سدیم خودداری کنید.

ورزش: روماتولوژیست ها ورزش و استراحت متعادل را پیشنهاد می کنند. ورزش نکردن سبب ضعف ماهیچه، سخت شدن مفصل و کاهش تحرک می شود. از طرفی فعالیت زیاد سنگین نیز برای مفصل آسیب دیده مضر است.
مهم است که قبل از شروع هر نوع برنامه ورزشی با پزشک مشورت کنید تا پزشک بر اساس محل مفصل آسیب دیده و میزان التهاب ورزش مناسب شما (مدت ورزش و نوع ورزش) را تعیین کند.
نیاز نیست ورزش رسمی باشد تنها فعالیت بیشتر در برنامه خود قرار دهید از جمله پیاده روی و دوچرخه سواری به جای رانندگی، ورزش هایی چون شنا کردن و سایر ورزش های آبی.
فعالیت خود را در طول روز تقسیم کنید تا انرژی شما حفظ شود و فشار روی مفصل کم شود. بهتر است در طول روز چند بار و مدت کوتاه ورزش کنید تا اینکه یک بار و طولانی مدت.
اگر شمااز دسته افرادی هستید که خشکی مفصل شما در صبح شدیدتر است بعد از یک دوش آب گرم گرفتن اقدام به ورزش کردن نمایید.
گرم و سرد کردن موضع نیز تکنیکی برای تسکین درد، سختی و تورم مفصل است. البته یافتن تکنیک مناسب برای هر فرد نیاز به آزمایش و خطا دارد. هر یک از این روش ها را بیشتر از 20 دقیقه به کار نبرید و پس از هر بار اعمال این روش به پوست خود اجازه دهید به دمای نرمال برگردد. هم زمان با این روش از استعمال پماد و مالش در موضع استفاده نکنید زیرا ممکن است سبب سوختگی موضع شود.
تغذیه و ورزش اولین قدم در درمان آرتروز می باشند و در مواردی که با این دو پاسخ مناسب ایجاد نشد دارو درمانی شروع می شود.

دارو درمانی:
پزشک در ابتدا یک ضد درد برای افراد مبتلا به آرتروز توصیه می کند.
گلوکزآمین ماده اولیه ای است که در تولید غضروف جدید به کارمی رود و سبب رساندن مواد مغذی به سلول های غضروف می شود این مکمل وقتی در یک دوره درمانی مصرف می شود درد و علایم آرتروز را بهبود می بخشد. البته این ترکیب در مراحل اولیه آرتروز موثر است و شواهد جدید نشان داده اند که گلوکزآمین در درمان آرتروز زانو موثر نیست.
ویتامین A ،C ،E از جمله آنتی اکسیدان هایی هستند که توانایی محافظت غضروف و بافت همبند را در برابر تخریب رادیکال های اکسیژن دارند.

درمان موضعی:
داروهای موضعی شامل کرم، پماد و اسپری که روی پوست محل یا مفصل استعمال می شوند موقتا درد را تسکین می دهند.