رپورتاژ- استئوپروزیس (پوکی استخوان) و نقش عناصر مختلف

پوکی استخوان یا استئوپروز Osteoporosis به معنی کم شدن تراکم استخوان است که به دنبال آن قدرت استخوان کم شده و شکننده می‌شود، این امر موجب می‌شود احتمال بروز شکستگی در آن بیشتر شود. پوکی استخوان معمولا بتدریج پیشرفت می کند و هیچ علامتی از خود بروز نمی دهد تا وقتی که شکستگی بوجود آید. پوکی استخوان می تواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولا در ستون مهره، لگن، مچ دست و دنده ها بیشتر دیده می شود. هم مردان و هم زنان در هر سنی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند اما طبق آمار درصد ابتلای زنان به پوکی استخوان بیشتر از مردان است و با افزایش سن نیز احتمال بروز این بیماری افزایش می یابد. 

اهمیت پوکی استخوان 
پوکی استخوان در بیش از نیمی از افراد بالای 50 سال وجود دارد. نیمی از زنان در طول عمر خود دچار شکستگی های ناشی از پوکی استخوان می شوند. از هر دو خانم با سن بالای 65 سال یکی دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود. این نسبت در مردان با همین سن یک به پنج است. در توضیح اهمیت پوکی استخوان دانستن همین نکته کافی است که حدود یک سوم کسانی که به علت این بیماری دچار شکستگی لگن می شوند در یک سال اول بعد از شکستگی می میرند. و حدود یک سوم آنها که زنده می مانند توانایی زندگی مستقل خود را از دست می دهند. تنها یک سوم باقیمانده می توانند به زندگی معمولی بازگردند.

چه عواملی منجر به پوکی استخوان می شوند
پوکی استخوان در بعضی افراد بیش از دیگران دیده می شود. تراکم و قدرت استخوان تحت تاثیر متغیرهای ژنتیکی و محیطی است. بطور معمول تراکم استخوان مردان بیش از زنان است پس زنان بیش از مردان دچار پوکی استخوان می شوند و این بیماری در افراد لاغر و در کسانی که در فامیل نزدیک خود سابقه پوکی استخوان دارند بیشتر دیده می شود.

مهم ترین عوامل:
- پیری: در سنین جوانی استخوان بیشتر ساخته می شود تا جذب شود ولی حدوداً بعد از 35 سالگی به ازای موادی که از استخوان برداشته می شوند مواد کمتری جایگزین می شوند و این فرایند موجب می شود که بتدریج مقدار ماده تشکیل دهنده استخوان و در نتیجه تراکم و استحکام آن کاهش یابد. بعد از سنین جوانی و با افزایش سن، کل توده استخوانی بدن کاهش یافته و خطر شکستگی افزایش می یابد. در سنین یائسگی شدت پیشرفت روند از دست دادن تراکم استخوان، به ناگهان زیاد می شود بطوری که خانم‌ها در ده سال اول یائسگی ممکن است نیمی از تراکم استخوان های بدنشان را از دست بدهند.

- ژنتیک: در کسانی که سابقه خانوادگی شکستگی دارند، افراد لاغر اندام و افراد با پوست خیلی روشن احتمال استئوپروز یا پوکی استخوان بیشتر است. نژاد آفریقایی استخوان های سفت تری تا نژاد سفید دارند.
- تغذیه: کاهش دریافت کلسیم و ویتامین D از طریق مواد غذایی
- نداشتن فعالیت فیزیکی
- مصرف سیگار 
- دارو 
-بیماری: 
• بیماری گوارشی منجر به سوء جذب مواد معدنی می‌شود.
• سطح پایین تستوسترون در مردان
• آمنوره (قطع عادات ماهانه در زنان)
• وجود بیماری مزمن مانند روماتیسم مفصلی یا نارسایی مزمن کبد
• کم کاری غده تیروئید
• بی‌حرکتی طولانی مدت مانند کسی که سکته مغزی کرده است.
• پرکاری غده پاراتیروئید

علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان یا استئوپروز در شروع تا سال ها بدون هیچ علامتی است. مهمترین علامت پوکی استخوان درد است و این درد وقتی ایجاد می شود که استخوان به مراحل شدید پوکی رسیده و یا دچار شکستگی شده است.

پیشگیری از پوکی استخوان 
البته با بالا رفتن سن، استئوپروز در همه افراد بوجود می آید و همه افراد مسن تا حدودی پوکی استخوان دارند ولی اینکه این روند در چه سنی شروع شود و شدت آن به چه اندازه باشد تا حدودی قابل کنترل است و با رعایت اصولی می توان شروع آن را به تاخیر انداخت و یا از شدت آن کاست و یا حداقل از پیشرفت سریع آن جلوگیری کرد. مهمترین این موارد عبارتند از:

- مصرف کلسیم: بیشترین ماده معدنی که در بدن یافت می شود کلسیم است که بیش از 98% درصد از آن در استخوان ها می باشد. یکی از مهمترین وظایف کلسیم حفظ و ترمیم دندان ها، استخوان ها و بسیاری از بافت های همبند از قبیل مفاصل، تاندون ها، رباط ها و غیره است. در سنین رشد بدن ما به مقادیر فراوانی از کلسیم برای ساختن استخوان نیاز دارد. البته سن ما هر چه باشد بدن ما برای حفظ سلامت استخوان هایش نیاز به کلسیم دارد. بعد از سنین رشد، بدن روزانه مقداری کلسیم خود را از دست می دهد و این مقدار باید توسط تغذیه مناسب و مصرف مکمل مناسب جایگزین شود. اینکه بدن شما به چه مقدار کلسیم نیاز دارد بسته به سن شما و دیگر عوامل متغیر است. بطور میانگین روزانه خانم ها به 1000 میلی گرم و آقایان به 800 میلی گرم کلسیم نیاز دارند. مکمل های کلسیم معمولا در دو نوع می باشند: 
1- کلسیم کربناتCalcium Carbonate) 
2- کلسیم سیترات(Calcium Citrate)
البته انواع دیگری از قرص های کلسیم نیز وجود دارند مانند Calcium Coral, Calcium Malate و غیره، اما بیشتر بصورت کلسیم کربنات و سیترات تولید می شوند. 

1- کلسیم کربنات: برای جذب نیازمند اسید معده است و برای کسانی که معده آن ها بیش از حد اسید تولید و مشکلاتی از قبیل رفلاکس و یا سوزش معده را تجربه می کنند می تواند مفید باشد. اما برای کسانی که مشکل در هضم غذا دارند مناسب نیست زیرا باعث کاهش اسید معده شده و هضم غذا را دشوار می کند. همچنین مصرف کلسیم کربنات در برخی از افراد ایجاد یبوست می کند و خطر بروز سنگ کلیه را نیز افزایش می‌دهد .

2- کلسیم سیترات: برای جذب نیازی به اسید معده ندارد و به راحتی متلاشی و حل می‌شود (دارای حلالیت بالاست) از این رو بسیار راحتر جذب می‌شود و دارای فراهمی زیستی بالاتری نیز می‌باشد (یعنی بدن به راحتی می‌تواند از آن استفاده کند) و برای افراد مبتلا به مشکلات گوارشی و افرادی که ترشح اسید معده در آنها بطور قابل توجهی کاهش یافته نظیر سالمندان و افرادی که داروهای مهار کننده‌ی اسید معده مصرف می‌کنند، مناسب می‌باشد. قرص های حاوی کلسیم سیترات کمتر باعث ایجاد یبوست می شوند و اگر به یبوست مبتلا می باشید مصرف این نوع کلسیم برای شما مناسب تر است. کمترین عارضه گوارشی را در مقایسه با کلسیم کربنات دارد.

بیشتر بخوانید: چرا باید کلسیم مصرف کنم؟

بدن انسان نمی‌تواند در هر بار بیش از 500 میلی گرم کلسیم را جذب کند. بنابراین هیچ فایده‌ای ندارد که در هر بار دوز بالاتر مصرف کنید. مصرف ویتامین D بدن شما برای سالم نگه داشتن استخوان هایش روزانه به 500 واحد ویتامین دی نیاز دارد. در صورتی که به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار بیگیریم بدن ما می تواند این مقدار از ویتامین D را بسازد وگرنه باید از مواد غذایی و یا مکمل ها برای دریافت این مقدار از ویتامین D استفاده کنیم. از طرفی حضور ویتامین D جذب کلسیم را از طریق روده کوچک افزایش داده و دفع آن از طرق کلیه ها را نیز کاهش می دهد.

- مصرف روی (زینک): موجب افزایش توده استخوانی می‌شود. یک ترکیب روی (کارنوزین) تشکیل استخوان را به شدت تحریک می‌کند و استخوان از دست رفته به دلیل پیری، تخلیه‌ی اسکلتی، مسمومیت استخوان با آلومینیوم، کمبود ویتامین D و کلسیم، آرتریت، کمبود استروژن، دیابت و شکستگی را بازیابی می‌کند. 

غده فوق کلیوی (آدرنال) نیز از روی برای تولید بعضی از هورمون ها از قبیل تستسترون، استروژن و غیره استفاده می‌کند، این هورمون ها نقش بسیاری مهمی در متابولیسم کلسیم و افزایش تراکم استخوان ها ایفا می نمایند. همچنین روی به عنوان کوآنزیم برای تولید پروتئین و اسید نوکلئیک مورد نیاز است که این دو ماده برای حفظ سلامت استخوان ها ضروی می باشند. کمبود شدید روی منجر به کاهش رشد و بلوغ استخوان می‌شود. همچنین باعث کاهش در فعالیت‌های استخوان ساز و سنتز کلاژن می‌شود.

نقش دیگر عناصر در تقویت و معدنی شدن استخوان:
- منیزیم:
♦ دارای نقش مهم در تنظیم متابولیسم کلسیم که به بهینه‌سازی استفاده از کلسیم و معدنی‌سازی استخوان کمک می‌کند.
♦  در استئوپروز، منیزیم کاهش می‌یابد.
♦  کمبود منیزیم در ابتدا با هیپوکلسمی (کاهش کلسیم) همراه است اما زمانی که شدید باشد دارای اثراتی بر متابولیسم استخوان است: کاهش ویتامین D3 در سرم- اختلال رشد استخوان در بیماران جوان یا استئوپروز در بیماران مسن‌تر

منیزیم محرک غده تیروئید برای ترشح هورمون کلسیتونین است، این هورمون میزان کلسیم در خون و فعالیت سلول های استخوان ها را تنظیم می کند.
یکی دیگر از وظایف منیزیم تبدیل ویتامین دی از فرم ذخیره در کبد به شکل فعال است که بدن بتواند از آن استفاده کند. 

- منگنز:
بدن از این عنصر برای شکل گیری، ترمیم استخوان ها و پیوند کلسیم به بافت های همبند از جمله مفاصل، رباط ها و همچنین تولید کلاژن استفاده می‌کند، کمبود منگنز سبب بروز مشکلاتی از قبیل ساییدگی مفاصل، پوکی استخوان و مشکلات مرتبط با تاندون ها می گردد. از دست رفتن توده‌ی استخوانی بعد از یائسگی به سرعت شروع می شود و می تواند منجر به پوکی استخوان گردد. منگنز و دیگر عناصر کمیاب استحکام استخوان را در زنان بعد از یائسگی افزایش می‌دهند. 

- مس:
نقش مهمی در پیوند کلسیم به استخوان ها بر عهده دارد از این رو کمبود و یا ازدیاد آن در بدن براحتی می تواند سبب بروز پوکی استخوان شود. 

مکمل کلسیم کلسیترا سوپرابیون
کلسیترا سوپرابیون از نوع کلسیم سیترات است و تمامی این عناصر را داراست و به پیشگیری و درمان پوکی استخوان کمک می کند.

برای مشاهده و خرید مکمل کلیسترا اینجا کلیک کنید.