میگرن (قسمت اول)

واژه میگرن از لفظ یونانی Hemicrain به معنی "نیمی از سر" گرفته شده است که خود این کلمه ریشه در زبان مصری دارد.
میگرن نوعی از سردرد است که اغلب در یک منطقه خاص از سر رخ داده و گاهی اوقات با حساسیت به نور و صدا همراه است. درد میگرن اغلب اوقات به صورت درد ضربان دار یک طرفه است که ابتدا خفیف و کم کم شدید می شود.
دردهای میگرنی در همه موارد با بی اشتهایی و تهوع و گاهی اوقات با استفراغ همراه هستند. میگرن می تواند 2 تا 72 ساعت طول بکشد. حملات میگرن در بعضی از افراد ممکن است به طور هفتگی رخ دهند، در حالی که در بعضی دیگر ممکن است حتی یکبار نیز در سال رخ ندهد. در هنگام حملات میگرنی، بیماران به وضوح دچار تحمل نکردن نور هستند و برای استراحت به محلی تاریک می روند. ممکن است تحمل نکردن صدا و گاهی اوقات تحمل نکردن بوها نیز وجود داشته باشد. در کودکان، میگرن اغلب با حملات درد شکم، بیماری حرکت و اختلالات خواب همراه است.

میگرن یکی از علل بسیار شایع و شاید شایع ترین علت سردرد مکرر است. بیماری میگرن در زنان شایعتر است. در اکثر مبتلایان به میگرن سابقه خانوادگی ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهای میگرنی معمولا در سن بلوغ شروع می شود و در سن بالای 50 سال از بین می رود.
براساس متون روانشناسی بیماری ها، حدود 10 درصد کل جمعیت جهان به سردرد میگرن مبتلا هستند و همه انواع میگرن در هر سنی، از اوایل کودکی تا بعد از آن می تواند شروع شود. با این وجود حمله های میگرن کمتر قبل از 5 سالگی رخ می دهد و بیشترین سن شیوع بیماری در دوران بلوغ و اوایل بزرگسالی است. با افزایش سن، زنان بیش از مردان از سردردهای میگرنی رنج می برند.

مراحل میگرن
حمله های سردرد میگرن بطور معمول صبح ها و اغلب آخرهفته شروع می شود. هر حمله از چند ساعت تا چند روز به طول می انجامد، و تعداد حمله ها در هر ماه بین 1 تا 3 بار تکرار می شود. یک سردرد میگرنی بطور معمول دارای دو مرحله است:

مرحله پیش درآمد (Aura)
در این مرحله مجراهای خونی مغز منقبض می شوند و علائم این مرحله عبارت است از:
اختلال در گفتار، مشکلات بینایی، بی حسی، سوزش خفیف، کم سو شدن چشم، وجود صدا در گوش، ضعف و کرختی در اندام.
بیشتر اوقات دیده شده است که به علت سردرد میگرن، آشفتگی هایی در سیستم گردش خون و عروق به وجود می آید. دست و پا (به ویژه انگشتان) در حین حمله های درد، سرد و پیشانی خیلی گرم می شود.
این مرحله و علائم آن کمتر از یک ساعت طول می کشد. افراد تا پایان این مرحله کمی باید صبر کنند.

مرحله مغزی یا سفالیک (Cephalic)
در این مرحله مجراهای خونی مغز، منبسط می شوند و علائم این مرحله عبارت است از:
دردهای ضربان دار در کنار سر، تهوع و حال به هم خوردگی، حساسیت زیاد به صدا و نور، کاهش اشتهاء و احتقان در بینی.
مرحله سفالیک حدود دو ساعت تا حداکثر سه روز طول می کشد.

علت بوجود آمدن میگرن
تنگ شدن، سپس گشادشدن و التهاب رگ های خونی که به پوست سر و مغز می روند. سردرد زمانی آغاز می شود که رگ ها دوباره گشاد می شوند. تغییر الگوی خواب، بیدار ماندن شبانه، کار کردن زیاد و خستگی بیش از حد می تواند باعث بروز میگرن شود.
گاهی اوقات خانم ها بروز این سردردها را به دوران عادت ماهیانه نسبت می دهند و مصرف قرص های ضد بارداری را عامل مهمی برای به وجود آمدن میگرن می دانند. صدای بلند، نور زیاد، کنسرت موسیقی و فشار به گردن و حتی درد دندان باعث بروز میگرن می شود.
عواملی مثل گرسنگی، کم خوابی، خستگی، استرس های روحی، ورزش های سنگین، غذاهای خاص (قهوه، شکلات، پنیر مانده، آجیل و مشروبات الکلی) و بوهای خاص (مثلا بوی سیگار یا عطر) می تواند باعث شروع حمله میگرن شود.
یک نکته جالب در مورد استرس آن است که نه فقط وجود استرس، بلکه رفع شدن ناگهانی استرس نیز می تواند باعث ایجاد حمله میگرن شود. مثلا خیلی از افراد مبتلا به میگرن پس از پایان امتحاناتشان دچار سردرد می‌ شوند.

عوامل غذایی تشدید کننده میگرن
سردردهای میگرنی توسط فاکتورهای متفاوتی از جمله مواد غذایی تشدید می گردند. ممکن است بعضی از مواد غذایی در برخی افراد و بعضی دیگر از غذاها در تعداد دیگری از بیماران باعث تشدید حملات میگرنی گردد. آستانه عدم تحمل های غذایی در طول زمان متغیر است. لذا توصیه های کلی در مورد اجتناب از مواد غذایی، توصیه های ضعیفی هستند. مطالعه ای جدید پیشنهاد می کند که ریبوفلاوین ممکن است عملکرد مفید داشته باشد زیرا مشتقات آن در اختلال عملکرد میتوکندری دخیل اند که این اختلال عملکرد میتوکندری، نقشی از پاتوژنز میگرن بازی می کند.

گلوتامات
نمک یا اسید آمینه ای که در بافت های عصبی موجود است. این ماده در محصولات آماده به میزان زیادی وجود دارد. به این منظور باید برچسب روی محصولات را به دقت مطالعه کرد. این ماده در انواع کنسرو و غذاهای یخی وجود دارد.

آمین ها
بعضی غذاهای حاوی آمین ها، فعال کننده رگ ها هستند و به نظر می رسد آغازگر انقباض رگ های خونی در مغز می باشند. تیرآمین و فنیل اتیل آمین دو ماده اصلی مسبب این مشکل هستند. اگرچه سایر آمین ها نیز ممکن است اثرات مشابهی داشته باشند. در ذیل به بررسی منابع برخی آمین ها می پردازیم.
تیرآمین (Tyramine) در الکل، برخی پنیرها به خصوص پنیرهای مانده، میوه ها و سبزی های کال و فاسد، خوراک کلم، مخمرها، انواع آجیل، ماهی شور، کنسرو شاه ماهی، خامه ترش، آواکادو، سوسیس های تخمیری و گوشت های مانده یا چرب وجود دارد.
فنیل اتیل آمین (Phenylethylamine) در کاکائو، شکلات، پنیر و موادغذایی ای که دارای این سه ماده غذایی هستند، یافت می شود.
اکتوپامین (Octopamine) در مرکباتی مثل لیمو، پرتقال، گریپ فروت و … یافت می شود.

بیشتر بخوانید: چند روش غیردارویی برای درمان میگرن

مس
بر طبق نظر برخی متخصصین گمان می رود که مس در متابولیسم آمین های فعال کننده رگ ها (Vasoactive) نقش داشته باشد و احتمال بروز حمله میگرن را افزایش دهد. آجیل ها، شکلات، جوانه گندم و صدف خوراکی از منابع غذایی حاوی مس به شمار می روند. پرتقال و گریپ فروت و نارنگی باید از رژیم غذایی حذف شوند زیرا مرکبات جذب مس را افزایش می دهند و ممکن است در فرآیند آغاز حمله های میگرن نقش داشته باشند.

کافیین
زیاد مصرف کردن و یا کاهش کافیین در بدن نیز در تشدید میگرن موثر است. هم چنین ترک ناگهانی مصرف چای و قهوه، که هر دو کافیین دارند، ممکن است در برخی اشخاص مستعد و زمینه ساز بروز میگرن باشد.

مواد غذایی چرب و سرخ شده
مواد چرب و مواد غذایی ای که با روغن زیاد سرخ می شوند عامل تشدید میگرن هستند.

نیتریت
سوسیس و گوشت نمک سود که به آن ها ماده نگهدارنده نیتریت افزوده شده، نباید مصرف شود، چون می توانند عامل بروز میگرن در افراد مستعد باشند.
داشتن اطلاعات از تاثیر مواد غذایی بر روی میگرن لازم است اما تا وقتی انواع میگرن را نشناسیم نمی توانیم با آن مقابله کنیم. در قسمت دوم مقاله انواع میگرن و روش های درمان آنرا توضیح خواهیم داد.